Hun bestaan ontdekte ik via een van mijn studenten journalistiek, die veel donkerder bleek dan de andere Iraakse jongeren bij ons op de opleiding. Toen ik in Basra een aantal mensen van zijn stam bezocht, ontdekte ik dat ze al die eeuwen hun muziektraditie hebben weten vast te houden; ze spelen vaak op bruiloften en partijen. Alleen geen Afrikaanse ritmes meer: die hadden ze ergens onderweg ingeruild voor Arabische. Hoewel ze onderdeel zijn van de Iraakse samenleving, vertelden ze me over discriminatie: buiten de stam vinden ze vrijwel geen huwelijkspartners, en hun kansen op werk en promotie liggen aanzienlijk lager dan die van andere Irakezen.
Ik was niet de enige die verrast was; veel Irakezen weten niet dat hun slavernijverleden nog immer zichtbaar is. Een jonge vrouw vertelde me over haar bezoek aan de Koerdische hoofdstad Erbil. “De veiligheidsagent daar dacht dat ik Amerikaans was. Het deed me pijn dat hij niet wist dat er zwarten in Irak zijn.”
“Veel Irakezen weten niet dat hun slavernijverleden nog immer zichtbaar is
Ze weigerde, maar die optie heeft niet iedereen. Bijvoorbeeld niet de mensen die door speciale bedrijfjes worden geronseld en ingevlogen om slecht betaald en vaak zwaar werk te doen, in de huishouding of zelfs in de massagesalons van hotels. Soms is er sprake van gedwongen prostitutie. Omdat hun paspoorten zijn ingenomen, kunnen ze niet weg, en belanden ze in een situatie die neerkomt op slavernij. Ik ken hulpverleners die hen met veel moeite vrij hebben weten te krijgen, waarna nog het probleem restte wie voor hun thuisreis zou betalen. Onze hedendaagse slavernij komt neer op uitbuiting van het ergste soort.
“Omdat hun paspoorten zijn ingenomen, kunnen ze niet weg, en belanden ze in een situatie die neerkomt op slavernij
Bendes, waarin soms ook leden van de veiligheidspolitie actief bleken te zijn, dwingen vrouwen en meisjes uit vluchtelingenkampen geregeld tot prostitutie. Om niet gepakt te worden, vestigden ze hen vaak ver van hun familie: zo werden Syrische vluchtelingen naar hotels in Zuid-Irak gestuurd om als prostituee te werken, waarbij al hun verdiensten bij de bende terechtkwamen. Weer andere bendes dwingen kinderen tot bedelen en ander werk. Ook zouden Iraakse kinderen naar buurlanden en Europa zijn verkocht om daar in de seksindustrie te werken.
En dan is er ISIS. Vooral vrouwen die beschuldigd worden van heulen met de terreurgroep zijn kwetsbaar. Hun positie als paria’s leidt in gevangenschap tot seksueel misbruik door bewakers en anderen. Mannen zijn kwetsbaar voor chantage: ze kunnen zo onder druk worden gezet dat ze werken zonder inkomen in ruil voor bescherming – toch ook een vorm van slavernij.
Of wat te denken van de milities, die jongens van negen of tien jaar rekruteren? ISIS deed het, zodat duizenden Iraakse en Syrische kinderen kanonnenvoer werden, maar ook bij de Iraakse sjiitische milities en bij aan de Koerdische PKK gelieerde troepen zijn kindsoldaten heel normaal. Ze hebben zelfs speciale trainingskampen voor de jeugd. De jongens krijgen geen onderwijs en worden slaven van de strijd.
“Nog immer wordt bezit genomen van de levens, lichamen, energie, werkkracht en toekomst van kwetsbare mensen
Daarom is het van groot belang dat er meer aandacht komt voor het fenomeen, opdat tot mensen doordringt dat de moderne lijfeigenschap net zo deplorabel is als de slavernij die we eerder afschaften. Wat de situatie in Irak ons leert, is dat zolang te weinig mensen weten wat er gebeurt, het ongestoord kan doorgaan. En zelfs toenemen, want Irak na ISIS heeft boeven en opportunisten te over die alles doen om aan geld te komen, zonder enig respect voor de rechten en de waardigheid van een ander.
