Een dag eerder, op 13 december, kregen boeren van het Farmers Defence Force nog op het laatste moment toestemming van de politie, de Koninklijke Marechaussee en de gemeente Eindhoven, om een rondje om de parkeergarage van het vliegveld aldaar te rijden. De boeren waren daar om hun ongenoegen te uiten – ze vinden dat zij te veel, en de vliegindustrie te weinig, worden aangepakt in de stikstof- en klimaatdiscussie. Anders dan op Schiphol misten vier reizigers door het protest van de boeren hun vlucht, maar in Eindhoven werd niemand gearresteerd. Hebben de autoriteiten wel consequent gehandeld? Welke rechten hebben demonstranten eigenlijk, en zijn die vorige week nagekomen?
Meten met twee maten
“Juridisch gezien deden de Greenpeace-demonstranten niet veel fout
Was dit bij het klimaatprotest op Schiphol (waar de betogers van Schiphol een klimaatplan eisten) dan het geval? “Nee”, zegt Berend Roorda, universitair docent Rechtsgeleerdheid aan de Rijksuniversiteit Groningen, op basis van de beelden die hij van het protest gezien heeft. “Juridisch gezien deden de Greenpeace-demonstranten niet veel fout, ze blokkeerden namelijk geen toegangswegen en er was volgens mij geen gevaar voor de openbare orde of veiligheid.”
“De locoburgemeester van Haarlemmermeer is zijn boekje te buiten gegaan
“De imposante tractors kunnen een reden geweest zijn om niet op te treden
Roorda verwijst naar een video van Vox Pop, waarin verslaggever Roel Maalderink op straat vraagt wat mensen van de boerenprotesten tegenover die van Extinction Rebellion vinden. De boerenprotesten worden in de video door iedereen verdedigd en zelfs toegejuicht, terwijl de protesten van Extinction Rebellion scherp worden afgekeurd.
Waar moeten demonstranten op letten als ze gaan demonstreren? En wat mogen autoriteiten wel of niet doen als een demonstratie ze niet zint? Drie belangrijke regels op een rij:
- Je hoeft voor een demonstratie geen toestemming te vragen. Wel verplichten gemeenten je om een demonstratie vooraf te melden, legt Amnesty op haar website uit. In Eindhoven en Haarlemmermeer is de termijn voor het melden respectievelijk drie en vier dagen. Op die manier kan een gemeente demonstraties faciliteren, zoals het podium dat buiten Schiphol Plaza stond. Daarnaast kan de gemeente maatregelen nemen ten behoeve van de veiligheid.
- Maar ook als je een vreedzame demonstratie niet gemeld hebt, mag die niet om die enkele reden verboden of beperkt worden. Ook mogen demonstranten niet om die reden worden aangehouden. De enige reden waarom een demonstratie vooraf mag worden verboden, is ter bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer of om wanordelijkheden tegen te gaan. Een demonstratie verstoort de openbare orde altijd een klein beetje, bijvoorbeeld de vrije doorgang van verkeer, maar dat rechtvaardigt nog geen verbod.
- Sterker nog, de politie is verplicht vreedzame demonstraties te faciliteren en het welzijn en gezondheid van demonstranten te beschermen. Agenten mogen geen geweld gebruiken alleen omdat iemand demonstreert. Dat staat in de Gedragscode van Verenigde Naties. Daarnaast moet de politie verantwoording afleggen over haar optreden.
Een vreedzaam protest mag alleen worden bepekt als er een serieuze bedreiging is voor de veiligheid, het verkeer of de gezondheid.
Daarvan was vandaag geen sprake. #demonstratierecht
— Amnesty NL (@amnestynl) December 14, 2019
Wel of niet melden?
“Sommige actievoerders melden demonstraties uit principe niet aan
Hoewel een vergunning of toestemming dus niet noodzakelijk is om te demonstreren, raadt Roorda demonstranten wel aan om zich aan de meldplicht te houden. “Zodat een burgemeester veiligheidsmaatregelen kan nemen die ook in jouw belang zijn.” Als de burgemeester die niet heeft kunnen nemen, kan een vreedzaam en veilig verloop van de demonstratie niet altijd worden gewaarborgd. En dan is een noodbevel zo uitgegeven.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
