Ex-model en activiste Waris Dirie richtte enkele jaren geleden de Desert Flower Foundation op. Dit is een van de organisaties die richt op slachtoffers van besnijdenis. Voor deze vrouwen zijn allerlei behandelingen mogelijk: gezondheidsmetingen, sessies met psychologen, trainingen over seksuele gezondheid en zelfs yogalessen.
Reconstructieve chirurgie
Een andere manier om degenen die besnijdenis hebben overleefd om te laten gaan met het trauma, is reconstructieve chirurgie. Deze vorm van chirurgie werd 25 jaar geleden geïntroduceerd door de Franse dokter Pierre Foldes. De geslachtsorganen van vrouwen worden hierbij weer losgemaakt en hersteld, zodat ze weer normaal functioneren. Bij vrouwen wiens clitoris is verwijderd, worden littekenweefsel en weefseltransplantaten over de zenuwen gelegd om gevoel te creëren. Toch blijft het, ondanks deze mogelijkheden, belangrijk om te blijven benadrukken dat besnijdenissen in de eerste plaats niet plaats zouden mogen vinden. Dat besef is uiteindelijk de echte oplossing voor dit probleem.
Lichamelijk en psychische hulp
Momenteel zijn er verschillende gezondheidsprofessionals die deze reconstructieprocedures uitvoeren. Ruim 50 chirurgen hebben dr. Foldes’ techniek gestudeerd en voeren deze nu uit in onder andere in Parijs, Zweden, Barcelona, Berlijn en in Nederland. Foldes’ team in Parijs heeft nu meer dan vijf duizend van deze reconstructieoperaties gedaan. “We reconstrueren de clitoris en proberen het weefsel daaromheen te remodelleren om het natuurlijke uiterlijk terug te brengen”, zegt dr. Uwe von Fritschen van het Desert Flower Center Walfriede Ziekenhuis in Berlijn. “Normaal zou het gevoel terug moeten keren na zo’n operatie. Naar mijn weten is er slechts één op de zestig patiënten waarbij de operatie niet helemaal is geslaagd.”
De meeste van deze dokters en ziekenhuizen voeren deze procedure uit met een holistische aanpak. Dat wil zeggen dat ze behalve de operatie ook psychologische hulp, fysiotherapie, sociaal werk en een praatgroep verzorgen.
Vrouwen geven uitleg over de gevolgen vrouwenbesnijdenis
Operatie alleen weggelegd voor welgestelden
Tot nu toe wordt reconstructieve chirurgie vooral toegepast bij mensen die in Europa en de Verenigde Staten wonen. Dr. Bowers is een gezondheidsprofessional wiens team meer dan 100 genitale reconstructies heeft uitgevoerd in de Verenigde Staten. Zij legt uit dat haar patiënten deze vorm van chirurgie pas begonnen te overwegen nadat ze enige tijd in de VS woonden. In hun moederland gebeurd dit nog zelden. “Er zijn heel veel geïnteresseerde vrouwen in Afrika. Het probleem is dat alleen rijke Afrikaanse families het kunnen opbrengen om zo’n dure operatie te betalen”, denkt Hönle.
Kritiek
De procedure heeft ook veel kritiek gehad. “Ik heb de claims van reconstructieve chirurgie bestudeerd, maar geen wetenschappelijke bewijzen gevonden”, zegt Nahid Toubia. “Ik moet nog steeds overtuigd worden over wat deze ‘reconstructieve chirurgie’ nu precies inhoudt. Ik hoop dat hiermee geen onmogelijke dromen verkocht worden aan getraumatiseerde en moedeloze vrouwen door mensen die alleen uit zijn op geld.” Volgens Dr. Pierre Foldes toont zijn eigen onderzoek aan wat de voordelen zijn van de duizenden operaties die hij heeft gedaan. Bovendien vraagt hij geen geld aan zijn patiënten.
De toekomst
Sommige landen, zoals Benin en Kenia lijken de strijd tegen besnijdenis te winnen. In andere landen als Soedan en Somalië zijn nauwelijks veranderingen zichtbaar. Wel bestaan er heel veel programma’s die door organisaties en overheden worden uitgevoerd en uiteindelijk bepalend kunnen zijn voor een aantal vrouwen. De strijd voor deze organisaties en voor de ruim 3 miljoen meisjes die het risico lopen besneden te worden, gaat door. UNICEF zegt dat als de dalende trend doorzet, er in 2050 196 miljoen vrouwen zijn besneden. Echter, als de huidige voorspellingen doorzetten zullen waarschijnlijk 325 miljoen vrouwen besnijdenis ondergaan. In beide gevallen is het een aantal miljoen te veel.
Het onderzoek dat wij de afgelopen weken in zes delen publiceerden werd geschreven door David Santiago Tarazona Patarroyo. David is een freelance verslaggever met een Colombiaanse achtergrond. Wij vroegen hem naar zijn ervaringen met dit onderzoek.
Waarom heb je voor FGM als onderwerp voor je onderzoek gekozen?
“Ik koos voor het onderwerp FGM, omdat ik niet kan tolereren dat deze praktijken nog steeds plaatsvinden. Het is een schending van de rechten van vrouwen, kinderen en mensen. Ik hoop dat door dit soort journalistieke verhalen iedereen in de Westerse wereld, maar ook op de plaatsen waar FGM plaatsvindt, meer bewust maakt van het probleem. Op die manier kan ik bijdragen om het te beëindigen. Een andere reden waarom ik voor dit onderwerp koos is omdat er betrouwbare data beschikbaar was om te analyseren. Hopelijk kan ik in de toekomst aan meer beschikbare data over andere onderwerpen die karakteristiek zijn aan patriarchische samenlevingen komen.”
Had je voor dit onderzoek al van het onderwerp gehoord?
“Ja, via het nieuws en documentaires. Aan de andere kant, ik kom zelf uit Colombia en ik had geen idee dat ook in mijn land FGM plaatsvindt. Hopelijk verzamelt iemand ook data over de situatie daar.”
Ken je meisjes of vrouwen die op een of andere manier zijn geraakt door deze traditie?
“Ik ken niemand persoonlijk die is besneden. Wel heb ik telefonisch gesproken met activisten in Somalië en andere landen die zelf ook slachtoffer waren van deze traditie. Terwijl ik bezig was met mijn data-analyse begon ik me steeds meer te realiseren dat sommige Soedanese of Somalische vrouwen die ik in het dagelijks leven in Nederland tegenkom deze verminking hebben ondergaan toen ze nog kind waren. Het probleem is dus ook vlak bij. Slachtoffers zullen nooit meer hetzelfde zijn na de besnijdenis, zowel op fysiek als emotioneel vlak.”
Hoe was het om deze artikelen te lezen?
“Het was erg lastig om te lezen, de data te analyseren en te praten over de gevolgen van besnijdenis met activisten, dokters en slachtoffers. Ik heb medelijden met alle mensen die dit hebben moeten ondergaan. Dit zorgde er wel voor dat ik extra gemotiveerd raakte om dit probleem in kaart te brengen en de situaties rondom FGM te laten zien. Er moet regelgeving geformuleerd worden zodat minder meisjes getraumatiseerd raken door deze traditie.”
Wat is je mening over besnijdenis? En veranderde deze tijdens het onderzoek?
“Ik wist niet dat het zo verspreid was. Ik was verbaasd dat 2% van de wereldbevolking is besneden en dat het in landen als Somalië gezien de aantallen bijna normaal is om besneden te zijn. In de loop van het onderzoek werd ik me steeds bewuster van het feit dat FGM geen uitzondering is in veel landen. Het is een realiteit met zorgwekkende cijfers. Het is een sociale regel in veel landen in Afrika, Azië, Midden-Oosten, voor sommige gemeenschappen in Zuid Amerika en hun diaspora in de westerse wereld. Ik dacht eerst dat het iets was dat geassocieerd kon worden met armoede en rurale gebieden. De data laten juist zien dat FGM in veel gevallen een cultureel verschijnsel is dat geen rekening houdt met klasse, status of locatie. Sommige mensen denken dat het geassocieerd kan worden met de Islam, maar de data laten zien dat het ook veel aanwezig is in niet-islamitische landen en dat de oorsprong ligt in slavenhandel en niet in de Koran.”
Lees je nu nog steeds over het onderwerp?
“Ja, ik houdt alles goed bij over het onderwerp. Ik wacht momenteel op de volgende data die openbaar worden gemaakt. Er is bijvoorbeeld een paar maanden geleden nieuwe data uit Kenya vrijgekomen die een nog sterkere daling laat zien dan we tot nu toe dachten. Dat is goed nieuws voor iedereen. In Gambia en Nigeria is besnijdenis sinds 2015 verboden. Dit zijn alleen maar meer redenen om me als journalist bezig te houden met dit onderwerp.”
Vertaling: Paul van de Calseijde
