Er was eens een student met een idee om het plastic monster in de oceaan te bestrijden. Een uit de kluiten gewassen drijvende, opblaasbare HEMA-rookworst met daaronder een net dat drie meter de zee in gaat, moet grote stukken plastic uit de toplaag van de oceaan schrapen door een slim spel tussen wind, golven en stromingen. De Delftse student overtuigde de hele wereld met dit idee, van arbeider tot leider, en hengelde binnen een paar jaar miljoenen euro’s binnen. Het schijnt dat op het nachtkastje van Matthijs van Nieuwkerk twee foto’s staan: een van Charles Aznavour en een van de 24-jarige Boyan Slat.
Ik vraag me af: hoe kan het dat iedereen volledig valt voor deze nerd en zijn wondermiddel? De wetenschappers en milieuorganisaties die ik spreek, en die al een tijdje in die plastic soep rondzwemmen, verwijzen Slats vinding namelijk naar de recyclebak. De (plastic) buis van Slat wordt de oceaan opgesleept, terwijl je zoiets juist moet leggen waar het het effectiefst is: aan de monding van een grote rivier. De uitvinding ziet het verschil niet tussen plastic of zeeleven, dat dus gevaar loopt te worden opgezogen door Slats uitvinding. Er wordt met miljoenen gesmeten om een klein percentage aan ronddrijvend plastic op te vangen: het grootste gedeelte is te klein om te vangen, zinkt naar de bodem of wordt al door de golven naar de kustlijnen geveegd.
Al deze kritiek boeit ons niet en dat is logisch. Van kleins af aan luisteren we graag naar fantasieverhalen van grootse, imposante helden die het kwaad bestrijden. Boyan Slat is die held. De Elon Musk van het milieu. Dat is wat wij zien in deze Boy Wonder en zijn Ocean Cleanup.
“Wij hebben niet één held nodig die de plasticberg bestrijdt, maar miljoenen
Slat en zijn team weten precies onze gevoelige snaar te raken, let maar eens goed op. Zijn presentaties lijken op die van Steve Jobs als bij de eerste iPhone. Mensen staan er juichend bij alsof ze een drolletje in een klomp goud zien veranderen. Overdag overlegt hij met wereldsterren als surfer Kelly Slater en acteur Leonardo DiCaprio. ‘s Nachts werkt hij met zijn blote mannenklauwen aan een wereldreddende machine. Altijd datzelfde warrige haar en dat blauwe overhemd, want een superheld heeft maar één look (en één cape natuurlijk). In de schaduw van alle aandacht schuilt het allergrootste probleem. De suggestie wordt gewekt dat plastic vervuiling een ver-van-je-bed show is die Boyan wel even voor ons opruimt. Helaas is de werkelijkheid complexer. We hebben te maken met een meerkoppig monster dat je alleen kunt stoppen door het in het hart te raken. Dichtbij de bron, hier op land. Wij hebben niet één held nodig die de plasticberg bestrijdt, maar miljoenen. Anders wordt Boyans strijd een eindeloze zeeslag en een sprookje waar nog generaties mee zoet gehouden zullen worden.
