‘Ik maak me zorgen om hoe de jongere generatie op ons zal terugkijken’

Het functioneert als een werkinstrument en drukkingsmiddel?
“Precies. Het ondersteunt ook milieuministers om extra inzet en middelen te vragen om het probleem aan te pakken. Ik heb zojuist ambtenaren van de Eilanden van de Stille Oceaan ontmoet. Die regio is uiterst kwetsbaar voor de impact van klimaatverandering. Zij vragen hulp om een klimaatbeleid uit te stippelen en concrete maatregelen uit te werken. Zij schreeuwen om aandacht voor hun probleem en het Parijsakkoord is voor hen een houvast hierbij. Guyana bijvoorbeeld is nu een ontwikkelingsplan voor een groene economie aan het uitwerken, geïnspireerd door het akkoord.”

Er worden ook initiatieven genomen op regionaal vlak. Zo organiseren we in maart in Nairobi, waar UNEP zijn hoofdzetel heeft, een One Planet Top met de focus op Afrika.”

Toch zijn er ook negatieve ontwikkelingen: de VS die met Trump uit het akkoord stapten en de president van Brazilië die overweegt om hetzelfde te doen. Tast dit de globale ambities niet aan?
“Het akkoord van Parijs is too big to collapse, dat kan niet zomaar van tafel geveegd worden. De landen die het akkoord getekend hebben, deden dat met heel veel overtuiging en na lange discussies. Ze zijn zich wel degelijk bewust van het probleem, want klimaatverandering kent geen grenzen. Europa blijft nog steeds een voortrekker op het vlak van klimaat, Canada ook. En verschillende staten van de VS houden vast aan een sterk klimaatplan, ondanks de scepsis van hun president. Je hebt inderdaad landen die achterlopen of minder geëngageerd zijn, maar over het algemeen zijn de ontwikkelingen zeker positief.

Ik zou wel willen dat het sneller ging, maar realistisch gezien zijn er maatregelen met een hoog kostenplaatje of die een overgangsperiode vergen, zoals het verbod op het gebruik van plastic tasjes. De industrie moet zich aanpassen aan de nieuwe regels van recyclen, hergebruiken en vergroenen. Ik wil geduldig en optimistisch zijn, en zie dat veranderingen zich doorzetten, maar helaas niet op de snelheid die we zouden willen.”

Klimaatverandering is vandaag de dag een ontwikkelingsthema. Op tal van eilanden zijn de inkomsten uit toerisme sterk gedaald, omwille van de klimaatimpact. Om beleid uit te stippelen, hebben we nu veel meer informatie, meer data om beleidsmakers te ondersteunen om keuzes te maken en een pad uit te stippelen.

Ik was in Zuid-Afrika voor een bijeenkomst over groene economie. Ik was echt onder de indruk van de gedrevenheid. Ministers van Milieu en van Financiën waren echt geïnteresseerd in het ontwikkelen van een groene economie. Een sterke focus was de prijs van actie ondernemen, maar de prijs van niets doen kwam ook aan bod, en dat vond ik erg relevant. Er was een sterk engagement om met dit inzicht de andere politici te gaan overtuigen over wat de gevolgen zijn van niet-handelen.”

U wijst op het leiderschap van Europa. Toch heeft dit na de top van Kopenhagen heel wat aan kracht ingeboet. De Unie is een verdeeld blok geworden. Kijk naar Polen, waar de steenkoolindustrie zo belangrijk blijft.
“Ik ben het daar niet mee eens. In de multilaterale context is de Europese Unie nog steeds een voortrekker. Op de One Planet Top in Nairobi zal ook president Macron aanwezig zijn. Europa speelt nog wel degelijk een belangrijke rol.

Ook in het Zuiden zien we dat het ene land meer doet dan het andere. De lat ligt niet voor alle landen even hoog. Maar Europa blijft wel degelijk een voortrekker, ook op het vlak van financiële en technologische ondersteuning. UNEP heeft bijvoorbeeld een samenwerking met het Technologisch Centrum voor Klimaatverandering in Kopenhagen. Europa steunt ons in het werk rond afval in de zeeën en alles wat er opgezet wordt met betrekking tot de problemen in de oceanen.”

Op de klimaatconferenties wordt er altijd stevig gediscussieerd over ‘het recht op ontwikkeling’ en over de nood voor een nieuw ontwikkelingsparadigma. Is het vergroenen van de economie dan genoeg?
“Groei en duurzaamheid sluiten elkaar niet uit, je kunt duurzame groei hebben. We hebben de duurzame ontwikkelingsdoelen voor 2030. De keuzes die industrielanden daarbij moeten maken, verschillen van de keuzes die ontwikkelingslanden dienen te maken wanneer het gaat over productie en consumptie, afvalbeheer en hernieuwbare energie. In de industrielanden is het pad van de circulaire economie echt belangrijk.”

Volstaat deze vergroening om tot een ander model te komen?
“Ik denk het wel, wanneer we echt leren om circulair in plaats van lineair te denken. Neem bijvoorbeeld het domein van voedselproductie en -consumptie. We moeten verspilling tegengaan en anders leren produceren. Technologie heeft daarin een belangrijke bijdrage te leveren, zeker ook in de landbouwsector. Dankzij technologische innovatie kunnen we slimme druppelirrigatie toepassen. In landen als India maakt die technologie echt een verschil.”

Rwanda ontving een prijs voor zijn Nationale Koeling Strategie. Wat houdt dit precies in?
“Dit gaat over het uitbannen van giftige gassen die in koelinstallaties zoals koelkasten en airco gebruikt worden. Het is een onderdeel van het Kigali-amendement op het Montreal Protocol (het VN-protocol van 1987, over het uitfaseren van de schadelijke CFK-gassen die de ozonlaag aantasten, red.). Rwanda heeft het duurzamer maken van hun levensstijl echt tot prioriteit gemaakt.”

Afrika is een regio die erg kwetsbaar is voor klimaatimpact. Het conflict in Syrië is op gang gebracht door aanhoudende droogte en mondde uit in een stroom vluchtelingen naar Europa. Klimaatvluchtelingen zullen in de toekomst alleen maar toenemen. Hoe moeten we ons hierop voorbereiden?
“Dit is een thema dat zeker onze aandacht trekt en waar we aan willen werken als een probleem van klimaat in relatie met veiligheid, in regio’s als Zuid-Soedan en Afghanistan. In regio’s waar er een grotere kwetsbaarheid is, willen we werken aan preventie en het afremmen van de klimaatimpact, om te voorkomen dat mensen moeten wegtrekken. Het hervestigen van mensen is immers veel duurder. In Zuid-Soedan wordt er samengewerkt met de Europese Unie om te zien hoe je bewoonbare regio’s kunt terugwinnen en veiligstellen voor droogte of andere klimaatimpact. De EU ondersteunt daarbij met technische assistentie en kennis.

Migratie heeft vaak ook te maken met armoede. Daarom werken we ook programma’s uit van bosbouw om inkomsten te genereren voor de bewoners, zodat ze niet hoeven te migreren. Zowel de Afrikaanse Unie als de Sahel-landen ondernemen actie, met steun van de Europese Unie, om in deze regio – die uitermate gevoelig is voor klimaatimpact – migratie te voorkomen.”

U zegt dat u optimistisch wilt zijn. Waar ziet u de sterkste impact van het tot nu toe gevoerde klimaatbeleid?
“Ik zie optimisme op drie niveaus: er is een veel groter bewustzijn van het probleem dan pakweg twintig jaar geleden. Dat komt ook door de reële impact van de klimaatverandering, kijk naar de tsunami’s in zuidoost-Azië. Een tweede element is het besef dat de klimaatproblematiek raakt aan de economie en aan alle domeinen van ons leven. De politici moeten waken over het welzijn van de mensen en de veiligheid van het land, en moeten zich dit probleem aantrekken.

En een derde element is de jonge generatie, die het thema echt heeft opgenomen. Mijn twee kinderen bijvoorbeeld zijn voortdurend alert op welk plastic we nog in huis hebben. De combinatie van jongeren die zich engageren en sociale media die sensibiliseren, genereert constructieve vibes en dat heeft veel potentieel.”

Waar maakt u zich zorgen om op klimaatgebied?
“Ik vraag me af of we wel genoeg doen en of het tempo hoog genoeg ligt. Het gaat allemaal erg traag. Ik maak me ook zorgen om hoe de jongere generatie op ons zal terugkijken. Kunnen we zeggen dat we ons best gedaan hebben? Gezien de urgentie is de snelheid waarmee we in actie komen te laag. Dat is zorgwekkend. Het is heel goed dat de jongeren ons ter verantwoording roepen. Het is een heel bemoedigend signaal dat jonge mensen zich engageren voor een betere toekomst.”