De Balie wordt al jaren geboycot

Nu de bekende journalist Mona Eltahawy haar lezing in De Balie heeft afgezegd, lijkt de al twee jaar durende boycot van De Balie opeens wél nieuwswaardig te zijn. Eltahawy schrijft in een brief op Twitter dat ze besloot om af te zeggen toen ze hoorde dat De Balie een extreemrechtse partij een podium bood en de deportatie van moslims werd besproken.

Het debat waar Eltahawy op doelt, werd in 2017 gevoerd onder de titel Waarom haten ze ons eigenlijk?, en had moslimextremisme als onderwerp. Tijdens de publieke discussie van het debat stelde publiciste Bernadette de Wit voor om ‘beroepsmoslims uit te zetten’. “Daar gaat een signaal van uit naar de gewone, gematigde moslims. (…) Dan gaan ze een beetje dimmen, en hun geloof, gewoon privé thuis beleven. Dan is het probleem opgelost.” Deze en andere opmerkingen over de islam, zorgden voor veel ophef in Nederland en creëerde in de moslimgemeenschap een afkeer richting De Balie.

Yoeri Albrecht, algemeen directeur van het debatcentrum, zegt in een tweet in 2017 het ‘steeds maar weer verbazend’ te vinden dat mensen woedend zijn op De Balie als daar ruimte wordt gegeven aan opvattingen of uitingen die niet iedereen deelt. Maar twee jaar later, in reactie op de afzegging van Eltahawy, meent hij ‘duidelijk en meteen afstand te hebben genomen’ van de inhoud van de woorden van Cliteur en De Wit. De Balie zegt op haar website dat zij een podium wil bieden aan ‘vrije geesten met afwijkende meningen en nieuwe denkbeelden.’ Het centrum moet volgens hen een ‘kweekplaats zijn voor nieuwe initiatieven en ideeën en een plek waar deskundigen en publiek elkaar ontmoeten en commentaar leveren op ontwikkelingen in de samenleving’.

Enis Odaci: “Ik kwam tot 2017 weleens in de Balie als bekenden van mij debatteerden over islam, migratie en politiek. En toen was er dat verschrikkelijke debat Waarom haten ze ons eigenlijk?—de titel alleen al. Te gast waren onder meer de islamofobe sprekers Wim van Rooy en Paul Cliteur, geleid door de eveneens islamofobe historicus Geerten Waling, gadegeslagen door Frits Bolkestein, ook zo’n fijne intellectueel.

Olave Nduwanje: “Ik kom er al twee jaar niet, niet meer sinds dat ‘islamdebat’. Ik werd gevraagd om te spreken op een event dat daar plaatsvond, maar trok me terug toen ik van #BoycottdeBalie hoorde en heb de organisatoren uitgelegd waarom. Ik vind het belangrijk om boycots zoals deze te steunen. Organisaties zoals De Balie gebruiken hun platform om te verdienen aan complexe maatschappelijke problemen en gemarginaliseerde groepen. Ze doen dat op een uitbuitende en onverantwoordelijke manier, door de grens van stigmatisering op te zoeken en op te rekken, en xenofobe populisten te legitimeren.

Een boycot is een effectieve manier om onze kennis, aandacht en middelen te onttrekken aan hun productieproces van polemiek. Onze verhalen, perspectieven en strategieën zijn, als het ware, hulpbronnen die zij omzetten tot consumeerbare ervaringen voor een veelal wit publiek. Een effectieve boycot onthult dit soort organisaties als valse bondgenoten, corrupt en uitbuitend.”

De Balie was eerder al grenzen overgegaan en ik kwam er al niet graag vanwege de islamofobe programmering. Deze kritiek was bekend. Directeur Yoeri Albrecht heeft een grote invloed op hoe islamofoob De Balie is. Zijn reactie was dan ook typisch en getuigde van nul besef over hoe ernstig en gevaarlijk het is dit een podium te geven. Voor vele activisten met mij was dat debat een dieptepunt waarbij we collectief besloten De Balie te boycotten. Sindsdien draag ik dat actief uit en dat zal ik ook blijven doen. Atria nodigde me bijvoorbeeld uit voor het event met Mona Eltahawy, maar dat had ik op voorhand al geweigerd.”

Enis Odaci: “Een wijs en verstandig besluit. Wel frappant dat zij wél veel aandacht krijgt voor haar besluit om niet naar De Balie te gaan. Veel mensen in Nederland zijn haar voorgegaan, maar blijkbaar is er toch een grote naam nodig om de aandacht te vestigen op misstanden.

Uiteindelijk moet je staan voor je principes. Racisme is geen mening waarover je een intellectueel debat kunt voeren. Je moet de spotlight zetten op de profeten van het raciale gedachtegoed en er lang en kritisch over schrijven. Witte mensen kúnnen daar over spreken omdat zij zeker weten dat als raciaal denken ooit in formeel beleid omgezet gaat worden, zij de dans toch wel ontspringen. Moslims en personen van kleur hebben die luxe niet. Zij worden nu al, ook al leven we in een democratische rechtstaat, meer dan ooit gediscrimineerd in het onderwijs, op de arbeidsmarkt, in de woningsector. Dat proces wordt aangejaagd door eenzijdige berichtgeving in de media en dus mede ondersteund door centra zoals De Balie.”

Fatima Faïd: “Ik vind het geweldig dat zij zich, met al haar aanhang en bekendheid, zo duidelijk uitspreekt tegen racisme en islamofobie. Ze is een beroemde feministische stem en een voorbeeld voor veel vrouwen. Ik heb zelf ook echt een zwak voor haar, simpelweg omdat ze een rebel is.”

Olave Nduwanje: “Ik vind het een uitstekend besluit. Voornamelijk ook dat ze verwijst naar lokale activisten. Daarmee laat ze zich heel duidelijk leiden door de mensen die hier in het Nederland aan het front staan en strijden tegen islamofobie. Een belangrijk signaal, ook voor andere buitenlandse activisten die uitgenodigd worden in Nederland. Ook zij moeten zich eerst verdiepen in de lokale context en de leidraad volgen van Nederlandse antiracisme-activisten van kleur. Buitenlandse celebrity-activisten worden veel te vaak ingezet om lokale activisten de mond te snoeren en te delegitimeren. Als bijvoorbeeld Ibtissam Abaâziz kritiek heeft op De Balie, hadden ze kunnen zeggen: ‘Maar we hebben Mona Eltahawy uitgenodigd, dat bewijst dat we niet islamofoob zijn.’”

Arzu Aslan: “Eerlijk gezegd vind ik dat niet zo interessant, in mijn opinie passen Mona en De Balie prima bij elkaar. Albrecht is verzot op dit type ‘losgevochten’ moslima’s die via nestbevuiling de suprematie van witheid bedienen. Waarom heeft Atria al meermaals gekozen voor feministen van kleur die islamofobie serveren? Eltahawy praktiseert wit feminisme en haar anti-hoofddoeksentiment heeft in het Westen een islamofobe werking. Ze steunde het Franse verbod op de boerkini. Dan snap je het recht van vrouwen op zelfbeschikking niet, waar het om hoort te gaan als je strijdt tegen een hoofddoekgebod in ‘islamitische’ landen. Dan hoor je ook te strijden tegen een hoofddoekverbod in het Westen.

Ze doet nu woke mee, maar de schade die ze moslima’s via wit feminisme heeft aangericht, is blijvend. Bovendien lijkt het nu alsof Mona dit bedacht heeft: maar hier is emotional en intellectual labour van lokale en radicale activisten in Nederland aan vooraf gegaan. Die hebben meerdere evenementen geweigerd. Dus ja het is fijn dat ook Mona nu naar ons luistert, maar het wordt nu tijd dat Nederland beter naar ons luistert.”

Enis Odaci: “Op korte termijn niet zo veel. Morgen is er namelijk weer ander nieuws. Ik hoop wel dat Eltahawy nu vooral de ogen geopend heeft bij Nederlandse moslims en personen van kleur. Sommige denken dat ze met spreekbeurten in De Balie iets in gang zullen zetten. Of dat debatteren met mensen die de westerse cultuur als superieur beschouwen iets gaat veranderen. Dat is een illusie: vijftien jaar islamdebat heeft letterlijk niets veranderd. Organiseer dus je eigen gesprekken en organiseer zelf je media. Wees een echo van de stemmen die voor de grondrechten van álle burgers opkomen.”

Fatima Faïd: “Ik denk dat veel mensen niet wisten dat deze bijeenkomst heeft plaatsgevonden. Het is nu wereldnieuws, en zet Nederland negatief in de schijnwerpers. Het zorgt er denk ik voor dat ook andere bekende personen zich eerder kritisch zullen uitlaten. Want laten we wel wezen, naast zwarte piet is dit geen goed visitekaartje voor een land.”

Olave Nduwanje: “Ik deel Flavia Dzodans voorspelling dat Mona verweten zal worden dat ze niet genoeg weet over de Nederlandse situatie. Dat ze zich er niet in had moeten mengen, en dat haar deelname aan de boycot eigenlijk heel zielig is voor de onbegrepen Balie. Boze moslimvrouw versus bakermat van vrije meningsuiting: ik weet al wie het gaat winnen in de Nederlandse media en publieke opinie. Met andere woorden: ik verwacht dat het niets zal veranderen aan de Nederlandse houding ten opzichte van islamofobie.”

Arzu Aslan: “Nee dat denk ik niet. Zij is een bekende naam en daarom is het nu een thema binnen de mainstream, maar ik geloof dat we onze eigen punten moeten blijven agenderen in plaats van meegaan in deze oppervlakkige hype die de kritiek niet lijkt te doorgronden.”

Fatima Faïd: “Omdat het hier bijna allemaal Nederlanders van kleur betreft. Nog steeds doen die er niet toe voor de mainstream media. Maar zoals we nu hebben gezien, hebben mensen van kleur veel internationale contacten, en blijken er lijntjes te lopen waar de gemiddelde witte journalist geen weet van heeft. Ten tweede denk ik dat iedereen het wel oké vond dat dit tijdens het bewuste debat zo besproken werd, onder het mom van de vrijheid van meningsuiting. Daar verschuilt De Balie en haar directeur zich ook al jaren achter. Dit zijn de mensen die nog steeds ‘vrijheid van meningsuiting’ hadden geroepen als Hitler daar had gezeten.”

Enis Odaci: “Media, media, media. Journalisten en programmamakers komen graag in De Balie, dat een goed medianetwerk onderhoudt. Journalisten zijn bovendien een homogene groep mensen die de urgentie van uitspraken als die van Paul Cliteur niet kunnen, en vaak niet wíllen duiden. Ik hoor hen te vaak zeggen dat islamofobie een mening is, dat het vrije woord geen geweld gedaan mag worden. ‘Alles moet gezegd kunnen worden.’ Ja, natuurlijk, omdat het gaat over anderen.

We hebben onlangs een onderzoek gedaan naar de manier waarop de vier grote kranten berichten over moslims. De resultaten zijn niet verrassend, maar telkens weer schokkend. Wanneer je de kranten openslaat lees je vooral over terrorisme, de onderdrukte moslima, de botsing van culturen en de negatieve aspecten van migratie. En op TV presteren Eva Jinek, Matthijs van Nieuwkerk en Rik Nieman het om zo veel mogelijk afstand in te bouwen tot hun journalistieke kerntaak als het gaat om het kritisch interviewen van de macht.”

Arzu Aslan: “In Nederland is vrijheid van meningsuiting een vals dogma dat men ons blijft voorhouden, ook via debatcentra als De Balie. Maar het ontbreekt in Nederland aan begrip over machtsstructuren en posities van verschillende groepen ten opzichte van elkaar, wat dus ook beïnvloedt wat waar wordt gezegd. Een boycot is eigenlijk ook vrijheid van meningsuiting natuurlijk. En heel eerlijk, veel mensen uit de meningenindustrie zijn opportunistisch en willen een podium als De Balie niet overslaan, omdat dat hen individueel te veel kost. Principes moeten dan maar wijken.”