‘Als onze talen verdwijnen, sterft onze cultuur’

Kennis van oorspronkelijke talen kan ook helpen onszelf en de wereld om ons heen beter te begrijpen. Volgens Lisa Feldman Barrett, psychologieprofessor aan de Northeastern University in Boston, kan het vermogen om onze emoties te identificeren en te benoemen ons helpen beter met die emoties om te gaan.

Wanneer een oorspronkelijke taal sterft, verdwijnt de essentie van een cultuur. Verschillende Colombiaanse gemeenschappen hebben hun taal verloren zien gaan door de burgeroorlog. Oorspronkelijke bewoners werden verplaatst en gemeenschappen vielen uit elkaar. De taal stierf uit omdat ze niet meer onderwezen werd aan de kinderen.

De burgeroorlog was de zoveelste episode in de al vijfhonderd jaar durende onderdrukking van de oorspronkelijke bewoners. Maar wij zullen blijven strijden, voor het behoud van onze taal en onze cultuur; dat is wat ons nagelaten is, en wat wij op onze beurt zullen nalaten.”

Gezien deze rijke diversiteit roept de Verenigde Naties landen dan ook op zich in te zetten voor het behoud van oorspronkelijke talen, die niet alleen betekenis hebben voor de sprekers, maar ook culturele diversiteit en interculturele dialoog zouden aanwakkeren. Landen als Ecuador en Bolivia identificeren zichzelf al als pluri-nationale staten; zij erkennen dat meerdere culturen deel uitmaken van de nationale cultuur, wat emancipatie van gemarginaliseerde groepen ten goede moet komen – hoewel dit in de praktijk niet altijd de maatschappelijke verbetering voor oorspronkelijke gemeenschappen garandeert.

In 1992 hebben we in Ecuador veel bereikt voor de oorspronkelijke bewoners, zoals het grondwettelijke recht op bi-linguïstisch onderwijs. Maar onder de vorige president, Rafael Correa, werden sommige van die verworvenheden weer teruggedraaid. Zo werd het onderwijs van oorspronkelijke talen ondergebracht bij het algemene departement voor onderwijs. Gelukkig is dat onder de huidige president weer hersteld. Onderwijs is essentieel om de diversiteit aan talen te behouden.

Wanneer oorspronkelijke talen verloren gaan, verliezen we cultuur, verliezen we geschiedenis, verliezen we ons eigen verleden. Een eeuwenoude cyclus van kennis sluit zich. Een taal verliezen is als een bibliotheek die verloren gaat; eeuwenlang verzamelde kennis bestaat dan simpelweg niet langer.”

Maar het kan ook in kleinere, praktische taaluitingen zitten: zo kent het Micronesische Tobian verschillende woorden voor vis in elk stadium van groei, zodat duidelijk is wanneer de vis wel en niet gevangen kan worden met het oog op duurzaamheid. Dit onderscheid in de taal zorgt voor een andere omgang met de dieren.

Taal staat centraal in die strijd. Wij hebben het recht om ons in onze eigen talen uit te drukken, maar dat recht wordt niet altijd erkend. Door de taalbarrière hebben sommige oorspronkelijke inwoners geen toegang tot de rechtsstaat, omdat de overheid weigerde tijdens juridische processen tolken aan te stellen. In dergelijke kwesties is taal niet alleen een communicatiemiddel, het vormt ook de inzet van een machtsstrijd; als wij ons in onze eigen taal mogen uitdrukken, versterkt dat onze positie binnen de maatschappij.

Daarbinnen is weliswaar veel ongelijkheid, maar er is niet één dominante groep met alleenrecht op taal en identiteit. Het bestaan van oorspronkelijke talen garandeert culturele verscheidenheid, en draagt bij aan de mondiale diversiteit.”