‘Ons koloniale verleden bepaalt hoe we naar de ander kijken’

Vorig jaar organiseerde de professor samen met collega Alicia Schrikker een tweedaagse workshop waarbij uiteenlopende academici – historici, literatuurwetenschappers – werden uitgenodigd om te reflecteren op het leven van de tot slaaf gemaakten. “Niet eenvoudig, maar wanneer je in de archieven duikt en doorspit, kom je veel tegen.”

Een voorbeeld komt uit haar eigen onderzoek, waarbij ze de rechtbankverslagen uit koloniaal Sri Lanka heeft doorgespit. “Daar komen we ook de stem van de tot slaaf gemaakten tegen. Zoals de man die voor de rechter moest verschijnen omdat hij zich in de palankijn, de draagstoel van zijn ‘meester’, had laten vervoeren. Een voorbeeld van dagelijks verzet. We zoeken geen grote opstanden, maar kleine daden die laten zien hoe mensen vochten voor hun vrijheid, voor hun waardigheid.”

Is het gevaarlijk, dat gebrek aan kennis over het verleden?
“Jazeker, mensen moeten zich realiseren dat al die onderwerpen waar we vandaag mee worstelen, zaken als migratie en vluchtelingen, nauw verbonden zijn met deze koloniale geschiedenis. Het vormt hoe we naar minderheden kijken en het verleden heeft ook zeker onze vooroordelen gevormd. De schaduwen van deze geschiedenis zijn zo verweven in de politiek, in de samenleving. Wanneer we ons daar niet bewust van zijn, dan zien we niet de onderliggende laag, de onderliggende mechanismes.”

“Neem de universiteit. In Leiden is er binnen de Geesteswetenschappen een scheiding gemaakt tussen het Instituut voor Geschiedenis en Area Studies, waar zeg maar de ‘vreemde’ en ‘exotische plaatsen’ aan de andere kant van de wereld worden onderzocht. Daar verbaas ik me nog steeds over. Ik ben historicus, heb in Frankrijk gestudeerd, en aan Oxford, en toch hoor ik in Leiden ineens bij de Area Studies, alsof die studie compleet losstaat van de overige geschiedenis. Veelzeggend is dat dit onderscheid op de universiteit gewoon wordt geaccepteerd zonder dat daar verder over wordt nagedacht. In de praktijk laten we ons niet begrenzen en zoeken de historici van de verschillende instituten elkaar wel op.”

“De Nederlandse samenleving is ook best tevreden met zichzelf en houdt niet van veranderingen. Er zijn nog zoveel taboes. Nu kun je genderissues nog wel bespreken, maar diversiteit is toch een ander verhaal. Ik merk dat dat in de praktijk een stuk lastiger ligt. Als je stelt dat het goed zou zijn om meer niet-witte Nederlanders op de universiteit te hebben, zie je nog veel onbegrip. Waarom?”

“Maar langzaam beginnen er zaken te veranderen. Ik wil geen kan met wormen openen, maar kijk naar de zwartepietendiscussie, die jaarlijks weer in alle hevigheid wordt gevoerd en waar mensen ook erg sterke gevoelens bij hebben. Daar liggen zoveel zaken onder verborgen. Zelf zag ik Zwarte Piet voor het eerst toen ik in Nederland woonde en ze in de straat opdoken. Dat was wel even schrikken.”