Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Hypocriet eigenlijk, want in de auto staat de nieuwe hit ‘Ze willen mee’ van Bizzey en collega’s op het hoogste volume en blèr ik at the top of my lungs mee. Een paar dagen geleden zag ik de videoclip van het nummer voor het eerst. Vooral veel blote billen en dure auto’s. Baas Bizzey houdt danseressen met halsbanden vast aan een riem. Accuut keldert de video voor mij naar een dieptepunt. Ik ben een voorstander van gendergelijkheid, waarom luister ik hier eigenlijk naar? En hoe kunnen zulke vrouwonvriendelijke teksten en clips steeds opnieuw de hitlijsten veroveren, terwijl we middenin het #metoo-tijdperk leven?
Machocultuur
De lekkere beats, de meezingteksten en de aanstekelijke vibe van de nummers: ik houd van hiphop. Die liefde ontwikkelde zich in mijn puberteit, die sowieso al doordrenkt was van opstandigheid. Mijn rebellie kon ik kwijt in de dreunende bas en expliciete teksten. Niet toevallig is het opzoeken van grenzen en controverse ook kenmerkend voor de hiphopcultuur, zo stelt hiphopexpert Kim Dankoor. “Dat maakt het genre zo aantrekkelijk. De bijbehorende performance van een bepaalde vorm van mannelijkheid – macho en vrouwen domineren – is belangrijk bij hedendaagse commerciële rapmuziek.”
Maar deze genderstereotypen worden tegenwoordig juist veelvuldig ter discussie gesteld. Cultureel socioloog Pauwke Berkers verklaart deze tegenstrijdigheid onder meer uit de diversiteit van het publiek. “Niet elk publiek stelt dezelfde eisen. Ook binnen muziekgenres zijn er groepen die politiek correcter zijn, en scenes waarin vrouwonvriendelijke teksten juist geoorloofd zijn.” Die tweedeling is volgens hem niet voorbehouden aan hiphop. “In de jaren ’70 had je linkse, haast feministische punk, maar ook punkers die alleen maar bier dronken en achter vrouwen aangingen.”
“Eerst heeft hij honden aan de riem, daarna prachtige vrouwen. Dat is toch een leuke transitie?
Het conflict tussen seksisme in de rapwereld en de sinds #metoo opgeleefde discussie over vrouwenemancipatie werd voelbaar toen Boef aan een aantal vrouwen refereerde als ‘kechs’. Nederland was in rep en roer. Ondertussen werden zijn nummers met teksten als, “soms een slet die ik in mijn auto wiep, maar ik dump ‘r op de ring, nee we trouwen niet”, al jaren platgeluisterd. Die machoperformance waar Kim Dankoor het over heeft, was ineens niet alleen een optreden meer. Berkers: “Songteksten worden minder serieus genomen dan de uitspraken van een muzikant in persoon. Dat laatste heeft een realistischer gehalte.” Dankoor zat op Eurosonic Noorderslag in het panel over Boef. “Hij noemde meisjes ‘kech’ op Snapchat en de meeste mensen kregen daardoor het gevoel dat dit de ‘ware’ Boef is. Het werd moeilijker om te zeggen dat woorden als ho, bitch of kech nu eenmaal bij een rapnummer horen.”
Artistieke vrijheid
Over Bizzey’s aangelijnde vrouwen is nog geen ophef ontstaan. Misschien komt dat door de acceptatie van artistieke vrijheid. Het is overigens geen nieuw idee: Snoop Dogg verscheen in 2003 al met twee dames aan de riem op de Video Music Awards. Jasmina Roshani, eigenaar van entertainmentbureau Yours Truly Entertainment, vindt dat de scène in Bizzey’s videoclip op een artistieke manier bekeken moet worden. “Eerst heeft hij honden aan de riem, en die worden vervolgens in prachtige dames omgetoverd. Dat is toch een leuke transitie?”
De objectivering van vrouwen komt niet alleen binnen hiphop voor, stelt Dankoor. “Vrouwen worden in pop-, rock- of dancemuziekvideo’s ook vaak als onderdanig geportretteerd. Het uit zich wel anders binnen hiphop, vanwege de heersende machocultuur.” Dat beeld herkent ook producer Julia Verkaik van 50MM Clips. Zij produceerde met haar team video’s voor grote namen als Ronnie Flex, Sevn Alias en Josylvio. “Meestal vragen artiesten om een clip met zwembaden, auto’s en vrouwen. Soms sturen ze een nummer en willen ze dat wij een concept schrijven. Dat moet aansluiten op de tekst, en soms vraagt die nu eenmaal om vrouwen die sexy dansen.”
“Ik wil liever echt dansen dan in lingerie op een bed liggen
Zegt de populariteit van een nummer als ‘Ze willen mee’ en de bijbehorende ‘hondenscène’ iets over de denkbeelden in onze samenleving? Volgens Dankoor moeten we die link niet meteen maken, maar de beelden in de culturele context van hedendaagse commerciële rapmuziek plaatsen. “Anderzijds geeft het aan dat de samenleving hier oké mee is, want er is geen ophef. Het laat ook zien dat rappers zich comfortabel genoeg voelen om dit te doen, dat er mensen in de maatschappij zijn die hier graag naar kijken en dat er vrouwen in de samenleving zijn die hier vrijwillig aan meewerken en het hartstikke leuk vinden om te doen.”
Een clip is geen realiteit
Lotte Pekelharing (19) danste in video’s van onder andere Broederliefde, VALSBEZIG en Bollebof. “Het is voor mij een opstapje, ik breid op deze manier mijn eigen netwerk uit.” De jonge danseres was ook één keer in lingerie te zien. “Dat zou ik niet nog een keer doen. Ik wil liever echt dansen dan in ondergoed op een bed liggen. Maar, ik ben wél trots op mijn lichaam. Ik vind het laag als mensen negatief op mijn optredens reageren, want dit is ook gewoon een vak.” Haar argument ligt eigenlijk in het verlengde van dat van de artistieke vrijheid: in een rol of in het werk gelden andere regels dan in het privéleven.
“Ze transformeren als de camera aangaat. ‘Wat een beest!’ denk ik dan
Verkaik van 50MM Clips is als producer altijd op de set aanwezig en ziet de overgang van privépersoon naar rol dan ook heel duidelijk. “De danseressen zijn altijd heel vriendelijk, sommigen zijn zelfs gereserveerd. Dan gaat de camera aan en transformeren ze volledig. ‘Wat een beest!’ denk ik dan. Ik vind dat bewonderenswaardig.” Ook Dankoor maakt zo’n onderscheid. “We kunnen er niet van uitgaan dat elke rapper in het dagelijks leven dezelfde opvattingen over vrouwen heeft, als die in de muziek naar voren komen. Het kan best zijn dat zij zich zo gedragen, omdat het bij de rapcodes hoort en dat imago voor publiek zorgt.”
Toch ervaart Pekelharing dat haar werk als danseres invloed heeft op hoe mensen in haar privéleven naar haar kijken. “Ik word voor slet uitgemaakt en krijg commentaar op wat ik in clips draag. Ik vind dat jammer, want in het echte leven draag ik niet eens een shortje op straat. Zelfs op de set voel ik soms wat mijn performance doet met het beeld dat mensen van mij hebben. Tijdens een opname zijn namelijk vaak vrienden van artiesten aanwezig. Die praten na de shoot met veel minder respect tegen je dan daarvoor.”
Dansen onder druk
Moeten we vrouwen hier dan tegen beschermen en ons verzetten tegen vrouwonterende muziekclips? Die laten een ongelijkwaardige verhouding tussen mannen en vrouwen zien. Anderzijds: danseressen als Pekelharing doen dit uit vrije wil en krijgen ervoor betaald. Verzet daartegen zou een inperking van hun vrijheid betekenen, en voor die vrijheid maken feministen zich juist hard. Dat lijkt paradoxaal.
“Dat is een klassieke feministische discussie,” legt socioloog Berkers uit. “De derde generatie feministen is meer individualistisch ingesteld en vindt dat vrouwen moeten kunnen doen en laten wat zij zelf willen. De tweede generatie richt zich meer op collectiviteit, op het beeld van vrouwen dat zij neerzetten. Daar zien ze bepaald gedrag liever niet bij.” Dankoor: “Ik ben absoluut niet voor een verbod op mooie vrouwen die sexy dansen in een rapmuziekvideoclip. Voorwaarden zijn wel dat ze het vrijwillig doen, niet worden uitgebuit en dat rappers er een beetje rekening mee houden dat er ook kinderen naar hun video’s kunnen kijken.”
“Ik moest in stringbadpak twerken in een bubbelbad
De grens tussen vrijwillig en onder druk dansen is soms vaag, zo ondervond Pekelharing. Nu is ze één van Roshani’s modellen, maar kortgeleden verliepen haar boekingen nog via een ander bureau. Daar had ze aangegeven niet in ondergoed te willen dansen. Toen ze op de set aankwam, bleek dat ze in stringbadpak moest twerken in een bubbelbad. Dat wilde ze niet, maar uiteindelijk zijn de opnames toch gemaakt. “Ze zeiden: ‘het is niet erg, we zorgen dat de shots mooi worden.’ Ik was van Maastricht naar Amsterdam gereisd, zou dik betaald krijgen en er stonden mensen met een grote reputatie om me heen. Nee zeggen is op zo’n moment een hele klus.”
Gendergelijkheid
Net zoals in de rest van de samenleving zal seksisme in muziekvideo’s niet zomaar verdwijnen. Tegelijkertijd is dit een tijdperk waarin genderongelijkheid steeds luider wordt bekritiseerd. Dankoor heeft een aantal tips. “We kunnen rapmuziek gebruiken om in gesprek te gaan met jongeren over genderstereotypen en gendergelijkheid. We kunnen rappers erop wijzen dat het publiek ook behoefte heeft aan vrouwvriendelijke teksten.” Over de voorbeeldfunctie die muziekartiesten hebben naar jongeren zegt ze het volgende: “Kinderen kunnen op elk moment van de dag en overal naar muziekvideo’s kijken. Ik roep nu maar wat, maar misschien kunnen rappers ook een gecensureerde versie van een clip opnemen. De ongecensureerde is dan alleen te zien door een code op de website van de artiest of van zijn of haar label.”
“Misschien komen er binnenkort meer vrouwvriendelijke rapnummers uit
Natuurlijk kent Nederhop ook veel voorbeelden van muziek die vrouwen eert. Verkaik en Roshani verwijzen beiden naar de clip Non Stop van Ronnie Flex. “Dat zijn prachtige shots, zonder lichamelijk contact en het model heeft een mooie jurk aan”, vindt Roshani. “Ik vond het geweldig om aan die clip mee te werken”, vertelt Verkaik. “De vrouw in de video wordt neergezet als koningin.” Dankoor: “Drake heeft vorige week het nummer Nice For What uitgebracht, waarin succesvolle vrouwen met diverse achtergronden worden gevierd. Misschien is hij wel een trendsetter en komen er over een paar maanden meer vrouwvriendelijke rapnummers uit. ”
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
