Een groep dominees (alleen mannen) uit marginale kerkgenootschappen aan de uiterste rechterflank van het protestantisme zet zijn handtekening onder een slecht vertaalde verzameling opruiende stellingen uit de Verenigde Staten om nog eens te benadrukken wat ze al eeuwen vinden: God heeft seks alleen bedoeld voor het huwelijk tussen man en vrouw.
Een week geleden zou ik niet hebben gezegd dat dit groot nieuws zou zijn, maar dit is wel het geval gebleken. Wellicht was negeren en in hun eigen sop gaar laten koken de meest gepaste reactie geweest, maar nu we het er toch over hebben: wat is er precies gaande? Volgens mij is deze Nashvilleverklaring een teken dat de homo-emancipatie onverminderd voortschrijdt in christelijke kringen.
Verschuiving van homo-emancipatie
In november bevond ik mij in het kader van research voor een documentaire over kerken en homoseksualiteit in een enorme kerkzaal in Nijkerk, te midden van honderden mensen die vanaf het podium werden aangesproken met ‘broeders’ en ‘zusters’. Ik was op een studiedag over
de positie van homo’s in de kerken. Theologen van orthodox-protestantse snit hielden lange lezingen vol theologisch jargon en gingen in gesprek met ervaringsdeskundigen en de aanwezigen. Het viel me op hoe omzichtig en problematiserend er over homo’s (m/v) gepraat werd, maar toen het was afgelopen kwam ik tot de voorzichtige conclusie dat ik getuige was geweest van iets revolutionairs.
“
Tot voor kort was de consensus dat je wel homo mag zijn, maar daar niet naar mag handelen
Voor een buitenstaander moet dit best homofoob aangedaan hebben, voor een mainstream protestant zal het doen denken aan het soort discussies dat in de jaren 60 en 70 in kerken gevoerd werd, maar in deze kringen (denk: de achterban van de gereformeerde bond, de gereformeerd vrijgemaakte kerk, de EO,
Nederlands Dagblad) was een gesprek als dit tien of vijftien jaar geleden waarschijnlijk onmogelijk geweest.
Alle sprekers erkenden dat er verschillend over dit onderwerp gedacht wordt: de een vindt dat het ideale christelijke leven voor homoseksuelen betekent dat ze geen relaties aangaan, voor de ander horen homo’s met een relatie er in de kerk net zo goed bij als ieder ander. Ik vond de stemmen die voor acceptatie van homo’s pleitten zelfs luider klinken. En deze verschuiving zie je niet alleen hier, maar in veel meer christelijke kringen waar de consensus tot voor kort was ‘dat je het wel mag zijn, maar niet mag doen’.
“
Piet de Vries zette zijn handtekening om niet te buigen 'onder de druk van een assertieve homo-lobby'
Ik was niet de enige die deze subtiele verschuiving waarnam, bleek deze week toen ik Piet de Vries opbelde, een van de twee initiatiefnemers van de Nederlandse Nashvilleverklaring. Hij was er zelf niet bij geweest, maar maakte zich wel zorgen over wat er op die studiedag gezegd was. Hij zette zijn handtekening onder
een oproep in het Reformatorisch Dagblad om niet te buigen ‘onder de druk van een assertieve homo-lobby’ maar zich uit te spreken voor het traditionele huwelijk en tegen homorelaties.
Culture wars
Een andere ondertekenaar van de RD-oproep, evangelist Arjan Baan, nam contact op met Piet de Vries met als doel meer met dit thema te doen. De Vries was enthousiast over
de Nashvilleverklaring uit 2017: een typisch product van de Amerikaanse
culture wars. Vanaf de jaren 70 groeiden conservatieve (vaak evangelische) christenen en rechtse Republikeinse politici naar elkaar toe om het volk te polariseren rond enkele issues.
Een van de organisaties die zich in de frontlinie van deze culture wars begeeft is het Council on Biblical Manhood and Womanhood. Dat verzet zich met name tegen feministische invloeden in de kerk en pleit voor een scherpe rolverdeling tussen mannen en vrouwen (zoals ook bij de SGP: de leiding in kerk, staat en gezin hoort in handen van mannen) en het traditionele huwelijk, met geen enkele ruimte voor seks voor het huwelijk en homorelaties.
“
De Nashvilleverklaring is opgesteld in een sterk gepolariseerde context met als doel het vuur verder op te stoken
Het is de vraag of de Nederlandse initiatiefnemers en ondertekenaars zich realiseren wat er eigenlijk precies staat en in welke veroordelende bewoordingen dat gebeurt.
“
De Vries noemt gelovigen die de Bijbelteksten anders interpreteren 'geen echte christenen'
Piet de Vries lijkt zich dit niet te realiseren.
In de verklaring staat: “WIJ ONTKENNEN dat het in overeenstemming met deze heilige bedoelingen is wanneer mensen zichzelf bewust willen zien en positioneren als personen met een homoseksuele of transgenderidentiteit.”
Deze zin zegt dat ook mensen die celibatair willen leven, maar zich wel homo voelen, verkeerd bezig zijn. Wat blijft er dan nog over: eeuwig in de kast blijven of streven naar verandering of genezing van je geaardheid? Als ik De Vries hiernaar vraag, blijkt hij echter te geloven in het aloude adagium ‘het wel mogen zijn, maar niet mogen doen’. Hoewel hij de verklaring dus nogal vrijzinnig interpreteert, noemt hij gelovigen die de Bijbelteksten anders interpreteren dan hij, ‘geen echte christenen’.
Hart van Homo's
Een interessante tegenstem tegen de Nashvilleverklaring kwam van Hart van Homo’s. Die organisatie geeft
vijf redenen waarom zij de Nashvilleverklaring afwijst. Dat is pijnlijk voor alle dominees en opinieleiders die hun handtekening gezet hebben: als de homo’s die volgens hun normen leven het er al niet mee eens zijn, verwoordt de verklaring dan wel hun stellingname? En heeft alle verontwaardiging in de media wel zin als je bedenkt dat de media en opinieleiders van ‘de boze buitenwereld’ in reformatorische kringen überhaupt niet gevolgd worden?
Hart van Homo’s wordt wél gehoord in de reformatorische wereld, maar werd tweeënhalf jaar geleden door dezelfde progressieve verontwaardiging getroffen. Toen dwong de Tweede Kamer middels een motie af dat hun subsidie (voor voorlichting in reformatorische kringen) ingetrokken zou worden. De reden: alle initiatiefnemers waren bewust celibatair levende homo’s.
“
Wie in de media over elkaar heen buitelt van verontwaardiging bereikt weinig in de reformatorische wereld. Daar luistert men niet naar buitenstaanders
Al die mensen die in de (social) media over elkaar heen buitelen van verontwaardiging steken de niet-gelovige homo wellicht een hart onder de riem, maar bereiken weinig in de reformatorische wereld. Daar kijkt men geen televisie, leest men alleen het
Reformatorisch Dagblad (dat overigens
kritiek op de verklaring uitte) en enkele reformatorische tijdschriften. Hart voor homo’s kan in deze wereld jongeren bereiken om voorzicht enige veilige ruimte voor homo’s te creëren, maar krijgt vanuit de rest van Nederland geen steun omdat ze niet geëmancipeerd genoeg zijn.
Boodschap
De Nashvilleverklaring is geen boodschap aan de hele samenleving. Piet de Vries en zijn medestanders leven in een andere wereld, met andere media, waarden en standaarden wat normaal en afwijkend is. Ze weten heus wel dat ze buiten hun eigen kring nauwelijks medestanders vinden. Dat ze zoveel boosheid oproepen is alleen maar een bevestiging van hun wereldbeeld. “Er worden de meest vreselijke dingen over ons geroepen. Er is heel weinig tolerantie in Nederland voor dit soort opvattingen”, aldus De Vries.
De verklaring is evenmin bedoeld als boodschap naar homo’s. Door kerkleiders op te roepen zich uit te spreken tegen homoseksualiteit, willen de initiatiefnemers vooral tegenhouden wat allang gebeurt, in heel Nederland en in de meeste kerken: als mensen homo’s leren kennen worden ze doorgaans een stuk voorzichtiger met hen veroordelen en na verloop van tijd ontdekken ze dat de wereld en Bijbel misschien wel anders in elkaar steken dan gedacht.
“
Deze verklaring is bedoeld om druk uit te oefenen op andersdenkenden in eigen kring
Het mag duidelijk zijn wie hiervan te lijden hebben: mensen die de deur van de kast angstvallig gesloten houden uit angst voor de gevolgen; mensen die niet langer kunnen of willen leven met een masker op (soms duurt het wel zeventig jaar voordat mensen onder ogen durven komen wie ze zijn), mensen die het voor hen op willen nemen en moeten vrezen voor de eigen positie.
Veilige plek
Na mijn gesprek met Piet de Vries belde ik ook met John Lapré. Hij was jarenlang de rechterhand van de andere initiatiefnemer van de verklaring, Arjan Baan. Lapré trok een paar jaar geleden nog volle zalen met zijn vurige preken over het hellevuur en homoseksualiteit als kenmerk van de tijdgeest die gelovigen van God weghoudt, en Gay Pride als Sodom en Gomorra. Totdat hij zelf vertelde homo te zijn. Baan liet hem keihard vallen toen hij zich niet wilde onderwerpen aan ‘pastorale begeleiding’ (na jaren van tevergeefse therapie) en binnen 24 uur was hij zijn werk, kerk, huis en bijna al zijn vrienden en medegelovigen kwijt.
Nu probeert hij opnieuw medegelovigen te bereiken, dit keer met de boodschap dat de kerk een veilige plek zou moeten zijn voor homo’s. Hij bereikt waar Baan zo bang voor is: kerken, maar vooral gelovigen, luisteren. In het Reformatorisch Dagblad mocht hij in een briefwisseling met de hoofdredacteur uitleggen dat homo en christen-zijn voor hem samengaan. De Vries en Baan waren daar boos over en korte tijd later lag deze Nashvilleverklaring er. Als die verbeten weerstand iets duidelijk maakt, is het wel dat verandering in de lucht hangt.
