Wie is hier de piraat? 8 vragen over ACTA

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Gisteren oordeelde de Tweede Kamer dat Nederland ACTA niet zal ondertekenen. Dit internationale verdrag tegen handel in namaakproducten zou namelijk de internetvrijheid en privacy van burgers in gevaar brengen. Over de impact op Afrikaanse boeren en zieken in India wordt nauwelijks een woord gerept.

1. ACTA? Wat is dat eigenlijk?
ACTA staat voor de Anti-Counterfeiting Trade Agreement. Het is een verdrag om de regels voor handel in namaakgoederen aan te scherpen. Zoals de naam al aangeeft, is het bedoeld om vervalsing en (online) piraterij tegen te gaan. Om te zorgen dat artiesten beloond worden als hun muziek beluisterd wordt, en gouden Gucci-horloges niet hoeven te concurreren met metalen Chinese exemplaren met een verrassend goed gelijkend logo.
Verdragen met afspraken over intellectueel eigendomsrecht bestaan al. ACTA gaat echter verder dan de ‘bestrijding van namaak’.  Het regelt ook de handhaving van patenten, copyright, merkrecht, dataprotectie, enzovoort. Volgens ACTA valt het bewust schenden van eigendomsrecht niet meer onder het civiele recht (dus een rechtszaak van een bedrijf tegen de overtreder) maar onder het strafrecht.

2. Wie is daar nou tegen?
De eersten die tegen ACTA in opstand kwamen waren de Europese internetgebruikers, zij vrezen dat hun privacy in het gedrang komt. De European Data Protection Supervisor (EDPS) waarschuwt dat internet serviceproviders kunnen worden gedwongen de identiteit van een verdachte overtreder van copyright aan de rechtenhouder te openbaren. “Zulke monitoringpraktijken voor het internetgebruik van individuen zijn een inbreuk in de privésfeer van burgers. Ze worden ongemerkt uitgevoerd en kunnen miljoenen, zo niet alle, internetgebruikers treffen”, zegt de EDPS. Dat is volgens de belangengroep in strijd met de Europese Conventie voor de Mensenrechten en het Handvest van de Grondrechten van de EU.
Naast internetgebruikers zijn ook patiënten en boeren in arme landen landen straks de dupe van ACTA, zeggen ontwikkelingsorganisaties zoals Oxfam Novib.

3. Wie zitten er achter ACTA?
Japan en de Verenigde Staten startten in 2006 in het geheim de onderhandelingen over ACTA. Internationale afspraken over intellectueel eigendom horen eigenlijk gemaakt te worden onder auspiciën van de speciaal daarvoor opgerichte WIPO – de World Intellectual Property Organization van de Verenigde Naties. Of bij de Wereldhandelsorganisatie WTO, waar in 1994 een overeenkomst, de TRIPs, werd gesloten over de ‘handelsgerelateerde aspecten’ van intellectueel eigendom. Maar de laatste tien jaar komen ontwikkelingslanden, zowel in de WTO als de WIPO, steeds meer op voor hun eigen belangen. Ze wijzen erop dat de bescherming van intellectueel eigendom ten koste van hun ontwikkeling kan gaan. En dus krijgen de westerse landen hun plannen voor strengere handhaving van het intellectueel eigendomsrecht er daar niet meer door.
Bij het opstellen van ACTA zat geen enkele vertegenwoordiger uit een ontwikkelingsland aan tafel. De inhoud werd geheim gehouden tot 15 november 2010.

4. Wie hebben er belang bij ACTA?
Multinationals, zoals de grote bedrijven in de entertainment- en farmaceutische industrie hebben een groot belang bij een strenge handhaving van intellectueel eigendomsrecht. Ze verdienen veel geld aan de octrooien. Met octrooi kost een aidsmedicijn bijvoorbeeld 15 dollar per dag, zonder 80 cent (zie vraag 6).
Dat ACTA een verdrag is dat ontwikkelde landen samen hebben opgesteld, is volgens Karel de Gucht, Eurocommissaris voor Handel, niet gek. “Ontwikkelingslanden zijn niet geïnteresseerd in de bescherming van intellectueel eigendom zoals ACTA doet, maar slechts in het gebruik van ons intellectueel eigendom,” zei hij in een door het Europees Parlement georganiseerde workshop over ACTA. Volgens De Gucht is ACTA niet een vorm van ‘big brother’, maar economisch noodzakelijk. “Europa’s economie kan alleen concurrerend blijven als ze kan bouwen op creativiteit en exclusiviteit van merken.  Europa verliest jaarlijks miljarden euro’s door namaakgoederen die onze markten overstromen. Het beschermen van eigendomsrechten betekent het behoud van banen in de Europese Unie”, zo licht zijn woordvoerder John Clancy toe.

5. Wat is dan de zorg van arme landen?
Hoewel de landen die niet betrokken zijn bij het opstellen van het verdrag (lees: ontwikkelingslanden) niet verplicht zijn om ACTA te ratificeren, is de kans groot dat Europa en de VS hen hier toch toe zullen dwingen. Niet letterlijk, maar bijvoorbeeld door het ratificeren van ACTA op te nemen als voorwaarde voor een handelsovereenkomst. Maar zelfs als dit niet gebeurt, zal ACTA een negatieve impact hebben op de ontwikkeling van arme landen. Judith Sargentini, europarlementariër voor GroenLinks voert al twee jaar strijd tegen ACTA: “Het verdrag zorgt ervoor dat ontwikkelingslanden niet kunnen groeien. Het is alleen maar in het belang van kennis-exporterende landen. Om uit de armoede te komen, moet je mensen opleiden. Maar hoeveel ontwikkelingslanden hebben een universiteitsbibliotheek? Belangrijke wetenschappelijke bladen gaan online, daar moeten ze in ontwikkelingslanden gebruik van kunnen maken.”

6. Hoe zit het met medicijnen?
In arme landen kunnen mensen vaak alleen generieke medicijnen betalen. Dat zijn legaal gekopieerde, goedkopere medicijnen die soms wel 100 keer goedkoper zijn dan de ‘echte’. Het octrooi op deze generieke medicijnen is verstreken, of ze worden geproduceerd in een land dat het octrooi niet erkent, zoals bijvoorbeeld India. In dat geval mogen de medicijnen niet in landen worden verkocht waar het octrooi wél geldt, maar wel in arme landen. Zo kan een Nigeriaanse aidspatiënt behandeld worden voor 100 dollar per jaar, terwijl de kosten van medicijnen met octrooi kunnen oplopen tot 10.000 dollar per patiënt per jaar.
“Als ACTA getekend wordt, kunnen douanebeambten straks op eigen initiatief een lading medicijnen tegenhouden die ze verdenken van merkinbreuk”, zegt Tessel Mellema van Health Action International (HAI). “En douanebeambten maken nog wel eens fouten. In 2009 nam de douane in Frankfurt een grote vracht amoxicilline uit India in beslag, omdat ze het aanzagen voor het antibioticum met de merknaam ‘Amoxil’ van farmaceut GlaxoSmithKline. Amoxicilline is echter ook de naam van de werkzame stof. Er was dus geen valide reden voor het tegenhouden van de medicijnen. Pas na vier weken werd de vracht doorgezonden naar het eiland Vanuatu.”

7. Raakt ACTA ook arme boeren?
“Vier grote multinationals hebben vrijwel alle octrooien op genetisch gemanipuleerde zaden in handen. Als een boer hun zaad gebruikt zonder daarvoor te betalen, krijgt hij een proces aan zijn broek”, vertelt beleidsadviseur Sander van Bennekom van Oxfam Novib. “Het gevolg is dat boeren steeds minder zaden met elkaar ruilen, terwijl dat juist de landbouwgrond gezond houdt. Er bestaan genoeg gemanipuleerde zaden die het goed doen in droge gebieden of die resistent zijn tegen bepaalde pesticiden, maar die zijn onbetaalbaar voor de boeren. Het systeem is dus al slecht, ACTA verergert dit nog eens.”

8.Gaat ACTA er echt komen?
De Verenigde Staten, Japan en Australië staan nog steeds achter ACTA. Ook de Europese Commissie en 22 lidstaten hebben ACTA omarmd. De stemmen tegen ACTA worden echter steeds luider. Cyprus, Estland, Duitsland, Slowakije en Nederland hebben de ondertekening uitgesteld. Daarom neemt het Europese Hof nu op verzoek van de Europese Commissie het verdrag onder de loep. Het hoogste rechtsorgaan in Europa bekijkt of ACTA in strijd is met fundamentele rechten in Europa, zoals de vrijheid van meningsuiting en informatie en het recht op bescherming.
Zelfs eurocommissaris Neelie Kroes (portefeuille digitale agenda) laat twijfels doorschemeren. “Ik sta achter de lijn van de Commissie. Het duurt echter nog een lange tijd voordat ACTA in werking treedt, aangezien de gerechtelijke uitspraak vaak zo’n achttien maanden op zich laat wachten. In de tussentijd moeten we er op andere manieren aan blijven werken om het internet veilig te stellen als een plek voor vrijheid, openheid en innovatie voor alle burgers,” laat ze OneWorld weten.
Waarschijnlijk stemt het Europees parlement half juli over het verdrag. Daar begint nu ook het tij te keren en is alleen de Europese Volkspartij (met het CDA) uitgesproken voorstander. “Toen we onze strijd begonnen, verklaarde iedereen ons voor gek”, zegt Judith Sargentini. “Stemt het parlement straks tegen, dan gaat ACTA terug naar de tekentafel.”
Stemt het parlement voor, dan is er alsnog een grote kans dat ACTA geen Europees verdrag wordt. It takes three to tango: naast de Europese Commissie en het Europese Parlement moeten ook alle parlementen van Europese lidstaten instemmen met het verdrag. Nu de Nederlandse Tweede Kamer heeft besloten om ACTA niet te ratificeren, betekent dat mogelijk het einde van een algemene Europese handhavingsregeling.

 

 

ACTA in India
Priya (2) is al drie dagen niet naar de wc geweest. Lakshmi, haar moeder, laat het medicijn zien dat ze net hebben gekocht bij het ziekenhuis. De volgende dag gaat het een stuk beter, much better, zegt Lakshmi met een brede lach. Haar echtgenoot is de onderhoudsman van een flatgebouw in Delhi, India. Ze leven met hun drieën van een maandinkomen van omgerekend iets meer dan 110 euro. Het medicijn kostte een euro en tien cent. 
Omdat India grootproducent is van generieke medicijnen zijn veel medicijnen voor de gemiddelde Indiër wel te betalen. ACTA brengt hier mogelijk verandering in, en daar is India niet blij mee. Volgens Mr. N. R. Munja is ACTA een regelrechte bedreiging voor de Indiase farmaceutische industrie. “Niet alleen het onderscheppen van vrachten is een probleem”, aldus de vice-bestuursvoorzitter van medicijnenproducent Ind-Swift Laboratories Limited. “We maken ons ook zorgen over het groeiende wantrouwen en de aangescherpte controlemaatregelen.” Namaakmedicijnen worden snel verward met de (legale) generieke medicijnen. “Die zullen daardoor straks minder makkelijk te verkrijgen zijn”, denkt Anand Grover, directeur van de hiv/aids-afdeling van de maatschappelijke organisatie Lawyers Collective. “Op de korte termijn heeft dat gevolgen voor Indiase bedrijven en voor patiënten in landen buiten India. Wanneer de ACTA-regelgeving wordt uitgebreid naar India, zullen ook Indiase patiënten getroffen worden.”
Lisa Hartman
 

Foto (cc)

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons