Vraag een willekeurige Ghanees naar de algemene problemen van zijn land en hij zal naar alle waarschijnlijkheid ‘dumsor’ benoemen. Dit is het fenomeen van inconsistente aanwezigheid van elektriciteit en een samensmelting van dum (uit) en sor (aan). Dit is een van de woorden waarmee je een grijns op het gezicht van de Ghanees kan toveren, al is het alleen maar om aan te geven dat je hun diepgewortelde elektriciteitsprobleem begrijpt.
Ghana kampt met een groot tekort aan elektriciteit. Er is nauwelijks import en de elektriciteit die wél wordt opgewekt wordt niet evenredig verdeeld over de bevolking. Tegelijkertijd voert de overheid een pro-poor energiebeleid: mensen met een relatief laag verbruik betalen ook minder per KWh. Hoe ziet dat er in de praktijk uit en wat heeft dit voor een gevolgen?
Elektrici-tijd
Het is maandagavond zeven uur in Accra wanneer de kinderen op straat een oorverdovend geluid produceren. Ik vraag aan mijn buurman of dat betekent dat er weer elektriciteit is van het net. “Look!” en ik zie nu ook in onze wijk de straatverlichting aangaan. De generator die we zojuist hadden aangezet om onze apparatuur op te laden kan toch weer uit. Blijkbaar toch nog elektriciteit vandaag.
Dat er weer elektriciteit is van het net maakt voor bepaalde huishoudens schijnbaar weinig uit. Verscholen achter hoge muren hebben ze de straatverlichting niet aan zien gaan, de kinderen niet gehoord en blijft hun generator nog uren diesel slurpen. Zonde van de onnodige uitstoot, geluidsoverlast en de relatief hoge kosten.
De overheid werkt met vaste tijdsschema’s voor de beschikbaarheid van elektriciteit van het net. Om de paar weken worden deze aangepast aan de verwachte elektriciteitsproductie. Zo zijn er weken waarbij men afwisselende periodes kent van 24 uur elektriciteitstoevoer, volgend op een periode van 12 uur zonder. Hoewel dit net zo goed andersom of totaal anders kan zijn.
Stroom als verrassing
De meeste mensen in Accra zijn namelijk van die tijdsschema’s afgestapt. Ze geven aan dat het grootste deel van de tijd de schema’s niet kloppen en dat er veel meer dumsors zijn dan aangegeven. Zoals een bewoner van Kokomlemle – een wijk in Accra – het verwoordt: “this is never gonna work, this is politics man.”
In augustus kwam een rapport uit gebaseerd op data van consumenten uit alle delen van Accra: het ‘dumsor report’ . Maar liefst 66 procent van de ‘light-offs’ bleken niet in overeenstemming met de tijdsschema’s, maar kwamen als een verrassing. Dat is misschien ook de reden waarom de kinderen elke keer zo blij verrast zijn wanneer de straatverlichting aan gaat en de meeste bewoners het vertrouwen in de ‘Electricity Company Ghana’ (ECG), verantwoordelijk voor de distributie van elektriciteit, hebben verloren. De alternatieve benaming ‘Electricity Comes and Goes” is dan ook meer dan begrijpelijk.
Ongelijk verdeeld
Een reeks tweets met de #dumsor geven de veelzijdigheid van dit probleem aan:
[[{“fid”:”44673″,”view_mode”:”default”,”fields”:{“format”:”default”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Tweets over uitval elektriciteit Ghana”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”attributes”:{“alt”:”Tweets over uitval elektriciteit Ghana”,”style”:”height:1071px; width:605px”,”class”:”file-default media-element”}}]]De eerste tweet van ‘Kuku Dela’ legt de vinger op de zere plek van veel Ghanezen. Het dumsor rapport geeft namelijk aan dat ‘dumsors’ zeer ongelijk verdeeld zijn. Zo hebben de relatief rijke wijken Ridge en Cantonments (locatie van onder andere de Amerikaanse Ambassade) bijna 100 procent van de tijd een 'sor', ten opzichte van een 31 procent voor de relatief arme wijk Chorkor. Het maakt dus wel degelijk uit waar men woont of werkt.
‘Never Go Change’
‘Wanlove the Kubolor’, een kritische artiest uit Accra, schreef een lied over de groeiende ongelijkheid in Ghana: ‘Never Go Change’. Hier beschrijft hij hoe de elite geen last ondervindt van de dumsor en ook niet de intentie heeft om te veranderen: “Dey no dey care about light off, dey get dema generators [..] So why dey go change, oh
dey never go change”
De Paradox
Ghana zit aan de top van landen in Sub Sahara Afrika als het gaat om de toegang tot het elektriciteitsnet, met 72 procent van de bevolking. Echter kan maar een deel van de Ghanezen rekenen op een stabiele, regelmatige toevoer van stroom. Ondanks het pro-poor beleid waarbij men relatief minder betaalt per verbruikte KWh, zijn veel bedrijfjes genoodzaakt de deuren te sluiten tijdens een dum. Van de kapperszaak tot mijn favoriete barvrouw die haar bier niet meer kan koelen, met alle sociale en financiële gevolgen van dien.
Ghana is goed voor mensen die het kunnen of willen betalen.
