Jaarlijks drinken we in Nederland 190 miljoen liter sinaasappelsap. Gemiddeld is dat 500.000 liter per dag, dus 32 ml sinaasappelsap uit pak per persoon per dag. Voor deze behoefte zijn er, alleen voor Nederland, 2.8 miljard geperste sinaasappelen per jaar nodig. Sinaasappelfruitdrank en nectar worden gemaakt uit concentraat met toegevoegd water. In 'puur sap', vaak ook van concentraat, zitten alleen sinaasappeleigen stoffen. Na transport worden het vruchtvlees, dat in het land van herkomst uit het sap was gefilterd, plus het verdampte water, de aroma's, en vitamines weer door het concentraat gemengd. Gebeurt dat in de oorspronkelijke verhoudingen, dan is er sprake van 'puur sap'.
Wat van ver komt…
Sinaasappelen in de Nederlandse supermarkt komen meestal uit Spanje. Maar concentraat laat zich efficiënt over grote afstanden vervoeren, dus bieden de goedkopere Braziliaanse akkers en arbeidskracht een aantrekkelijk alternatief. 90 procent van het concentraat voor de Europese markt komt daarvandaan. Dit principe is niet uniek voor sinaasappelsap: de Hollandse appelboomgaarden ten spijt, komt veel appelsap als concentraat uit ZuidAfrika.
Grote en kleine boeren
Drie grote Braziliaanse sapproducenten bestieren zowel de verwerking als de export en import van sap. De macht en marges van plantagehouders en plukkers zijn gering. De eersten krijgen zo'n 10 eurocent per kilo, plukkers zien daar tussen de 0,3 en 1,2 cent van terug. Fairtrademerken nemen liever af van kleine boeren, die doorgaans zelf plukken. Fair Trade Original verwerkt naast Braziliaanse sinaasappelen oogsten van kleine en enkele middelgrote boeren uit Ghana, soms ook fruit uit Cuba, maar dat lukt niet altijd door organisatorische problemen.
Pittige pluk
Het oogsten is zwaar handwerk. Plukkers doen de sinaasappelen in een schoudertas. Pas als die vol zit en zo'n 20 kilo weegt, legen ze de tas in kratten. Vervolgens gaan de sinaasappelen per vrachtwagen naar de fabriek. Daar krijgen ze een wasbeurt om vuil en eventuele bestrijdingsmiddelen en waslaag te verwijderen. Ook worden ze gecontroleerd op bacteriën. Hierna wordt het fruit geperst en het vruchtvlees uit het sap gefilterd. In een verhit buizensysteem verdampen water, aroma’s en vitamines, en wordt het sap onder vacuüm geconcentreerd tot een zesde van het oorspronkelijk volume. Daarna wordt het concentraat ingevroren. De uitgeperste schillen worden gedroogd en gemalen tot veevoer of gecomposteerd.
In de tanker
Het concentraat gaat per tanker naar de haven van Antwerpen, Zeebrugge of Rotterdam. De tankers vervoeren tot wel 30.000 ton ingevroren sap. De overtocht duurt bijna twee weken, waarna het sap wordt opgeslagen in Nederland. Uiteindelijk wordt het verpakt in de kartonnen pakken waar wij allen bekend mee zijn. Kartonnen drankverpakkingen zijn relatief milieuvriendelijk: ze zijn licht van gewicht en kunnen energiezuinig geproduceerd worden. Het merendeel van de houtvezel komt uit Scandinavië en is van duurzame bosbouw, met FSC- of PEFC-keurmerk. 155 Nederlandse gemeentes zamelen drankverpakkingen in en sturen die naar Duitsland om papiervezel, plastic en aluminium van elkaar te scheiden en te hergebruiken.
CO2-voetafdruk
De productie van een pak jus van een halve gallon (1,9 liter) kost 1,7 kilo CO2. De teelt vergtveel kunstmest, en de productie daar weer van slurpt energie. Ook stoot kunstmest broeikasgassen uit. De biologische teelt gebeurt zonder kunstmest.
