Nederlanders gooien jaarlijks 800 miljoen kilo voedsel weg. Per persoon komt dit neer op 50 kilo, oftewel 155 euro. Groente en fruit vormt 21 procent hiervan. Het Nederlandse bedrijfsleven doet hier nog een schepje bovenop. Volgens de Rijksoverheid verspillen producenten, tussenhandel, horeca en supermarkten nog een zo’n 2,5 miljard euro jaarlijks aan voedsel.
Dit is veel, ja. Dat dacht de Franse supermarktketen Intermarché ook. Daarom hebben ze de Inglorious Fruits and Vegetables-actie in het leven geroepen. Naast de gewone appels en peren legden ze hun misvormde soortgenoten in de schappen. Om mensen te laten inzien dat ze even lekker smaken als de normale maakten ze er ook soep en sapjes van.
Continuïteit
Het Inglorious Fruits and Vegetables-initiatief bereikte volgens de Intermarché in één maand 13 miljoen mensen. Social media stonden bol van de actie. “De kracht van het initiatief is het ‘take it or leave it’-idee,” zegt Waste Watchers-oprichter Thomas Luttikhold, die met zijn Facebookpagina aandacht werft voor voedselverspilling. “Het is een super initiatief, maar eigenlijk ook heel logisch.”
Volgens Luttikhold, van huis uit bedrijfseconoom, klopt er iets fundamenteels niet met onze huidige productiewijze. “We produceren voedsel dat niet verkocht wordt." Hij legt uit dat supermarkten een bepaalde hoeveelheid productie eisen, maar daar vaak nog geen tweederde van afnemen. "Dan moeten boeren de rest weggooien. En zij kunnen er niet echt tegenin gaan, want ze hebben alleen werk als ze zorgen voor productie en continuïteit.”
En laat continuïteit nou het economische sleutelwoord zijn. Wij, de consument, verwachten dat de producten die wij willen kopen altijd tot onze beschikking zijn in de supermarkten. Luttikhold: “De consument beslist; Wij halen ons eten uit de supermarkt. Kijk voor de grap eens hoeveel mensen altijd de mooiste paprika uitkiezen. Dat zit in onze aard.”
En jouw supermarkt?
Vijf tot tien procent van alle groente en fruit wordt verspild door de strenge eisen die aan het uiterlijk van het product gesteld zijn. Maar, verspild betekent in deze ook dat het voedsel wordt geleverd aan de voedselbank of verwerkt tot veevoer. Wel is het zo dat afwijkende groente en fruit vaak dus de supermarkt niet bereiken. Hoe dragen Nederlandse supermarkten hun steentje bij om voedselverspilling te verminderen?
“Dit jaar houden supermarkten minimaal twee acties die gericht zijn op voedselverspilling”, zegt Liselotte Hamelink van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL). Hiermee doelt ze op bijvoorbeeld het eetmaatje van de Albert Heijn. “De consument heeft een groot aandeel in voedselverspilling. Vanuit het CBL proberen wij ze via supermarkten uitleg te geven, over bijvoorbeeld de houdbaarheid van producten.” Zo hopen ze dat consumenten minder weggooien.
En wat supermarkten zelf aan hun eigen verspilling doen? “Het is belangrijk om te focussen op de relatie tussen de supermarkt en de leverancier. Zij kunnen samen duidelijk krijgen waar het mis gaat en voedsel weggegooid wordt. Dat kan bijvoorbeeld met bestellingen te maken hebben," aldus Hamelink.
Verder leveren verschillende Albert Heijns in Amsterdam hun overgebleven producten aan het pop-up restaurant Instock op het Westergasterrein. De chefs bij Instock maken vervolgens iedere dag een menu van het overgebleven voedsel. Ook levert het bedrijf Willem&Drees producten van 90 telers aan winkels als C1000, Jumbo en Spar. Hun groente en fruit zijn duurzaam en lokaal geteelt.
Maar het Inglorious Fruits en Vegetables-initiatief kopiëren naar Nederlandse supermarkten ziet Hamelink niet snel gebeuren. “De actie is goed voor bewustwording. Maar echte cijfers over het resultaat van misvormde groente en fruit verkopen heeft de Intermarché nog niet naar buiten gebracht.” Of hier de grootste winst zit om daadwerkelijk verspilling tegen te gaan betwijfelt ze.
Daarnaast zijn supermarkten niet alleen met verspilling bezig. "Het is zeker belangrijk, maar we willen ook dat vlees verduurzaamt, grondstoffen zoals soja en palmolie duurzamer worden en ga zo maar door." Voor supermarkten is voedselverspilling dus niet het enige focuspunt. De Albert Heijn, de grootste supermarktketen in Nederland met 917 winkels, was niet bereikbaar voor commentaar.
Vechten tegen verspilling
Voedselverspilling kost ook geld en energie. Extra CO2-uitstoot komt de wereld in door het transporteren van misvormde groente en door afvalverwerking. Daarom heeft het ministerie van Economische Zaken besloten voedselverspilling in 2015 met twintig procent verminderd te hebben ten opzichte van 2009. Dit geldt zowel voor consumenten als producenten en het bedrijfsleven.
Uit onderzoek van het Wageningen University & Research Centre (UR) blijkt dat twintig procent minder voedselverspilling in Nederlandse huishoudens wel eens echt haalbaar zou zijn. Het onderzoek is gebaseerd op een zogenaamde FoodBattle, waarin in 2011 62 huishoudens drie weken lang een afvaldagboek bijhielden. Wat blijkt: hele groente en fruit werden, naast brood en voorverpakte groenten, het meest verspild.
De Footbattles blijven doorgaan, maar met nog een paar maanden in het verschiet tot 2015 begint de tijd toch te dringen. Werkt de actie tot nu toe? “Ik zie nog niet echt veel verandering,” zegt Chantal Engelen. Met haar organisatie Kromkommer vecht ze samen met Jente de Vries en Lisanne van Zwol tegen voedselverspilling. Zo maken ze tomaten-, bieten- en wortelsoep van misvormde groente.
Engelen: “Wij komen vaak bij telers over de vloer, maar voor velen is het een onzichtbare wereld.” Dit maakt het volgens haar moeilijk om precies te weten of voedselverspilling minder wordt. CBL-medewerker Hamelink voegt hieraan toe: “De doelstelling die de overheid stelt is nergens op gebaseerd. Er is geen nulmeting geweest. Voor ons is het doel onrealistisch.”
Krom in plaats van recht
Hamelink geeft aan dat ze in plaats van langdurige metingen eerder gewoon actie wil zien. Volgens Engelen moeten we vooral ophouden met vingerwijzen. “Supermarkten en consumenten moeten beide ophouden met elkaar de schuld geven van de verspilling.” Ze zegt dat het tijd zal kosten voor de supermarkt inziet dat gekke groente en misvormd fruit een vaste plek in de supermarkt krijgen.
Volgens het Milieu Centraal en Voedingscentrum zien wij consumenten onszelf als een klein radartje in het systeem en moet de grote verandering komen door boeren, supermarkten en restaurants. Engelen is het hier niet mee eens. Wij, als consumenten, kunnen ook een grote bijdrage leveren. “Vraag bijvoorbeeld bij de supermarkt naar gekke groente en laat ze niet links liggen voor de mooiere versie.”
Afbeelding: Suzanne Phillips
