Wie honger in tijden van klimaatverandering wil bestrijden, doet er goed aan eerst de Afrikaanse vrouw te emanciperen.
Het ingewikkelde leven van de Afrikaanse boerin is de laatste jaren een hoop ingewikkelder geworden. Waar de gemiddelde Nederlander zich bij een hevige stortbui afvraagt ‘of dit nou die klimaatverandering is’, hebben Afrikaanse boerinnen te maken met levensgevaarlijke droogteperioden. Op andere momenten zorgen slagregens voor wegspoelen van land en plant. “Er sterven weer mensen van de honger”, meldt Harriet Mbabazi, lead Resilient livelihoods programma van Oxfam Novib Uganda.
Volgens de organisatie was de druk op voedselproductie zelfs ‘nog nooit zo groot’: de opbrengsten van kleine familiebedrijven – waar zeventig procent van de bevolking van leeft – zijn direct afhankelijk van het weer. Laat het nou zo zijn dat de temperatuur onevenredig hard stijgt in Afrika. Waarschuwingssystemen voor extreem weer zijn er nauwelijks. Waarom dan focussen op vrouwenemancipatie?
Er sterven weer mensen van de honger
Vanwege traditionele rollenpatronen zijn die vrouwelijke boeren juist extra kwetsbaar voor klimaatverandering, vertelt Mbabazi. Zij zorgen voor de kinderen en het huishouden, maar worden daarnaast geacht om de tuin of akker bij te houden – bron van voedsel en inkomen. “Dat levert een scheve verhouding op: vrouwen zijn verantwoordelijk voor het voedsel, maar kunnen niet genoeg tijd besteden aan het boerenwerk om de productie weerbaar te maken tegen de gevolgen van klimaatverandering.”
In Ghana kunnen gelijke landrechten voor vrouwen zorgen voor een verdubbelde oogst
Problematischer is dat de boerinnen niets over de financiële opbrengst te zeggen hebben. “De man vertrekt met de motor naar de stad om de spullen op de markt te verkopen. Het is aan hem om te beslissen wat hij met het geld doet. Aangezien hij niet op het land werkt, zal hij het niet zo snel investeren in bijvoorbeeld zaden van soorten die beter zonder water kunnen. Zo die je dat stereotypen zorgen voor een gevaarlijke situatie.”
Wie voedsel in Afrika veilig wil stellen, richt zich dus op de vrouw. Bijna de helft van de landarbeiders in sub Sahara Afrika is vrouw. Een meerderheid van de economisch actieve vrouwen in Afrika is afhankelijk van landbouw. Toch krijgen zij de minste steun, en zijn vrouwen vaak niet in staat land te erven of te bezitten. Van de landbouwvoorlichting die overheden aan boeren geven, richt maar vijf procent zich op vrouwen.
Deze twee-fronten-oorlog van de boerin probeert Oxfam Novib aan te pakken in hun campagne Women.Food.Climate. Westerse landen die klimaatverandering veroorzaakten beloven al lang geld voor aanpassingen die het leven met klimaatverandering in Afrika mogelijk maken, maar zijn nog niet over de brug gekomen. Hoewel zij geen aandeel hadden in het veroorzaken van de opwarming van de aarde, geven Afrikaanse landen al wel grote bedragen uit. Zij willen jaren van economische ontwikkeling en succesvolle strijd tegen honger niet verliezen.
Een Oxfam delegatie met vertegenwoordigers uit landen als Zimbabwe, Malawi, Uganda en Niger zal in december in Parijs lobbyen voor geld voor boerinnen. De boerinnen organiseren zich ook op lokaal niveau om zich gezamenlijk hard te maken voor meer steun. Want bijvoorbeeld werken met nieuwe technieken en zaden is effectief gebleken.Volgens Mbabazi is het daarnaast belangrijk om eeuwenoude boerenkennis niet verloren te laten gaan. “Elke regio heeft weer zijn eigen klimaat en grond. In de Ugandese subregio Karamoja weten boerinnen dat wanneer een bepaalde vogel zijn gezicht laat zien, het tijd is om de akkers te gaan beschermen tegen zwaar weer.”
Een goed boerenbedrijf begint met een harmonieus gezinsleven
Maar dan zullen mannen hun vrouwen ook de vrijheid moeten geven om samen te komen en van elkaar te leren. Mbabazi: “Een goed boerenbedrijf begint met een harmonieus gezinsleven. Wij laten mannen en vrouwen samen nadenken over wat ze in hun verschiet zien liggen, wat hun dromen zijn. Zo wordt voedsel en gezinsleven een gezamenlijk probleem.”
Mannen die al om zijn reizen het land door om andere mannen over te halen. “We hebben tot nu toe redelijk verbazingwekkende resultaten geboekt. Vrouwen die land kunnen bezitten en erven. Mannen die beginnen te waarderen hoeveel werk vrouwen verzetten en helpen door de kinderen in bad te doen.” Het verschil ziet Mbabazi in de ogenschijnlijk kleinste dingen. “Vrouwen met broeken aan. Dat lijkt niets, maar maakt alle verschil. In een broek kunnen zij ook op de motor stappen en naar de markt rijden.”
