7 jaar en imker
Toen Henk op 7-jarige leeftijd een bijenkast belaagde in het bos werd hij op heterdaad betrapt. Het was kiezen of delen: hij zou de imker voortaan helpen met bijen houden, of de imker zou hem verlinken bij zijn ouders. Henk koos voor dat eerste.
Hij leerde tijdens dat strafwerk al op vroege leeftijd: bijen en soortendiversiteit zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Bijen zorgen voor een unieke bestuiving van planten en vruchten. En het leven van de bij wordt op zijn beurt weer bedreigd door een uitdunnende biodiversiteit. Simpel gezegd: als de bloemen te ver uit elkaar staan, er niet het hele seizoen door bloeiende bloemen beschikbaar zijn, of er te weinig verschillende bloemen zijn, dan kunnen hele bijenvolken sterven van de honger. Bovendien zijn de bijen niet opgewassen tegen lastige schimmels of een flinke slok pesticiden, vertelt Henk.
De natuur als voorraadkast voor de 9 miljoen
Een bloemensoort of bijenkast minder, wat maakt dat voor ons uit? De dinosauriërs zijn toch ook uitgestorven? En op een paar Paleontologie Geeks na geeft niemand daarom, toch? Dat ligt toch net even anders.
Zonder zweverig gedoe dreigen wij te vergeten dat de natuur de voorraadkast is waar we uit eten, elke dag opnieuw. Biodiversiteit, of 'de graad aan verscheidenheid aan levensvormen binnen een ecosysteem' is de graadmeter van hoe gezond onze levende voorraadkast is. De natuur moet gezond genoeg zijn om van uitputting te herstellen en (natuur)rampen op te vangen. De stelregel is: hoe meer divers de natuur is, hoe beter het zelf-herstellend vermogen. Een monocultuur daarentegen zorgt voor een mono-reactie – leegte volgt. Waar eerder de appelbomen groeiden en de koeien gras aten vind je dan alleen nog stuivend, los, droog zand waar nog geen onkruid op wil groeien, laat staan voedsel.
Het behoud van een sterke biodiversiteit en dus de bijen spelen hierin een grotere rol dan je misschien denkt. In de natuur is immers alles met elkaar verbonden. Wil de bij overleven, dan is een groot en divers aanbod aan planten onmisbaar, en andersom: willen deze planten zich voortbewegen door langgerekte landerijen en zich vrolijk kruisen tot nieuwe geurige schatjes dan zijn daar bijen voor nodig die het stuifmeel verspreiden.
Bijen zijn niet de enige insecten die de diversiteit bevorderen, dat doen ook een heleboel andere dieren en vogels door zaden te eten en uit te poepen bijvoorbeeld. Maar de bij heeft zo zijn eigen terrein binnen de natuur dat geen enkele ander beest op de aarde kan bestuiven en bevruchten. De bij is dus echt onmisbaar. Samen met een heleboel planten en beestjes samen zorgen zij voor die zuivere lucht, schoon zoet drinkwater en een gezonde bodem waar we ons eten op groeien.
Het land van melk en honing
Terug naar Henk en zijn bijen. Zijn filosofie: open source kennis delen en moderne technologie laten bijdragen aan een herleving van lokale, kleinschalige voedselproductie. Open source wil zeggen dat kennis openbaar en gratis beschikbaar wordt gesteld, vaak via internet. Dit in tegenstelling tot bedrijven die bijvoorbeeld patenten aanvragen op ontwerpen of bijzondere ideeën om er geld aan te verdienen. Henk vertelt dat hij niet alleen in Nederland rondom Amersfoort de lokale voedselproductie nieuw leven in wil blazen, maar overal ter wereld, te beginnen in India. Daar worden zowel de bloemetjes als de bijtjes flink bedreigd door industriële giganten en monoculturen.
Wil je een bijenvolk houden, dan heb je een aantal dingen nodig. Een bijenkast bijvoorbeeld, kennis, fruitbomen en andere bloemen voor nectar waar de bijen zo van houden. “En tijd, heel veel tijd,” vertelt Henk. Dat hebben ze bijna allemaal in India, op de materialen voor een kast na, zo constateerde hij en zijn vrouw Margreet Hortensius.
IKEA bijenkastbouwpakket
Daarom ontwikkelde Henk in samenwerking met anderen een IKEA-aandoend bouwpakket voor een bijenkast die je uit 1 flinke spaanplaat kunt zagen. Het model hiervoor werd open source beschikbaar gesteld, en Margreet reisde af naar India om mensen ter plekke te vertellen over het imker-zijn, die op hun beurt hun kennis weer deelden. Zo hopen Henk en Margreet de bijen, de mensen en de biodiversiteit een handje te helpen.
Maar ook hier in Nederland en Europa moet wat gebeuren.“Door op zoek gaan naar nieuwe landbouwsystemen bijvoorbeeld,” vertelt Henk. Een optie kan zijn om agro-forestry toe te passen; een manier van boeren die recht doet en bijdraagt aan de diversiteit van de natuur door landbouw en veeteelt te combineren met bomen. Het gaat net even een stap verder dan biologisch boeren omdat het nadrukkelijker de wetten van de natuur naleeft en boom en boer elkaar helpen om bijvoorbeeld de bodemgezondheid op pijl te houden. Vervolgens kunnen de producten lokaal worden verwerkt.
De Kleine Fabriek
“Mijn droom is om een klein fabriekje te starten waar wie dan ook terecht kan voor het maken van jam of soep bijvoorbeeld.” Heb je een relatief kleine tomatenoogst dan wordt je bij gigantische fabrieken uitgelachen met je voorstel om een paar zakken soep te produceren, om maar niet te spreken over de kosten voor zo’n kleine lading tomaten. “Waarom zou een relatief klein fabriekje niet mogelijk zijn waarbij niemand eigenaar is, maar iedereen potentieel gebruiker?” Kortom, wij moeten het heft weer in eigen handen nemen vindt Henk.
Begin bij jezelf
Wil je wel wat bijdragen, maar heb je niet meer dan vijf tomaten per seizoen van je balkonplantje? Koop dan wat simpele zaadjes van bloemen waar bijen wat aan hebben zoals Zonnebloemen, Goudsbloem, Koriander of of Gele Mosterd. Meteen een leuk en origineel verjaardagscadeautje.
Stem met je geld op goede honing door af te nemen van lokale imkers, zoals het werkelijk honderd keer lekkerdere gouden goedje van Henk Hortensius in tegenstelling tot de supermarkthoning die vaak is aangelengd met water. Je koopt de honing hier. Heb je het helemaal in je bol gekregen? Dan kun je ook een cursus bijen houden volgen en je eigen bijenkast opzetten. Het ontwerp is immers open source en gratis verkrijgbaar! Check deze website voor informatie.
