In Zuid-Korea eet je nooit alleen
Onlangs stond de Koreaanse keuken centraal in het radioprogramma Mangiare! van de NTR. Presentatrice Petra Possel sprak met drie gasten die allen als kind geadopteerd waren uit Korea: chef-kok en eigenaar van restaurant ‘Yokiyo’ Domingo Atsma, schrijfster van het boek ’20 Koreanen koken Koreaans’ Nathalie Ji Yun Kranenburg, en oud Korea-correspondent Eun-Mi Postma. Eensgezind bespraken ze de verfijning en geneugten van Koreaanse gerechten zoals bibimbap, kimchi en gimbap. Ze benadrukten de sociale aspecten van de Koreaanse eetcultuur. “In Nederland bestelt iedereen zijn eigen gerecht, maar in Zuid-Korea gaat dat anders. Daar komt een grote hoeveelheid aan schalen en bordjes op tafel, gevuld met allerlei soorten vlees, vis, rijst, groenten en sauzen. Ze delen de gerechten met elkaar, er vindt als het ware een grote uitwisseling plaats,” aldus Kranenburg. Atsma op zijn beurt: “In Korea eet je nooit alleen. Zelfs op je werk eet je samen, het is deel van de bedrijfscultuur. De collega die niet mee-eet, is de grote spelbreker.”
Meok-bang
“Alleen eten is niet gezellig, dus ze zetten er zelfs de webcam voor aan,” vult Postma aan. Haar bijna terloopse opmerking verwijst naar een belangrijke sociaal-culturele trend in Zuid-Korea: meok-bang, vrij vertaald online eten. De ‘online-eter’ is de Zuid-Koreaanse opvolger van de eenzamere eter die de krant leest of naar de t.v. kijkt terwijl hij een hap naar de mond brengt.
[[{“fid”:”30911″,”view_mode”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“alt”:”Crazy korean guy eating food”,”height”:”327″,”width”:”581″,”class”:”media-element file-file-styles-artikel-volle-breedte”}}]]
Hij of zij kijkt met het beeldscherm aan de ene kant en een bord met rijst aan de andere hoe de online gastvrouw haar gerechten beleeft. Jonge meisjes en vrouwen zetten een uitbundig aantal creaties voor zich op tafel en laten via de webcam zien hoe ze eten. Af en toe zeggen ze dingen zoals “wow, dit is lekker”, of “ik hou al van rode pepers sinds ik een klein kind was. Vele ‘culinaire voyeurs’ kijken mee en zenden chatberichten onder het eten, waar de vrouwen dan weer online op reageren. Zo ontstaat er als het ware een gefragmenteerd groepsgesprek en wordt er toch gezamenlijk gegeten.
Meer dan 3500 Koreanen zenden hun eigen meok-bang programma uit via internet. Een aantal vrouwen kan er goed van leven omdat ze worden gesponsord door restaurants. Anderen verdienen geld omdat de mee-eters betalen voor het versturen van online berichten tijdens de uitzending. Park Seo-yeon, bekend als ‘de diva’, heeft haar baan bij een adviesbureau inmiddels opgezegd: ze verdient met haar show alleen al meer dan 7000 euro per maand. In een videoreportage van Reuters verklaart ze haar succes. “Mensen ervaren een plaatsvervangend genot, ook al zijn ze op dieet of hebben ze mijn eten niet in huis.”
Het fenomeen verklaard
Het is voor Nederlanders maar moeilijk voor te stellen waarom dit gastronomische voyeurisme zo’n groot succes is in Zuid-Korea. Sangyoub Park is docent sociologie aan de Washburn University in Kansas en gespecialiseerd in Oost-Azië. Hij noemt drie zaken die dit culturele verschijnsel kunnen verklaren. “De familiecultuur valt uit elkaar. Het aantal eenpersoonshuishoudens is volgens Koreaanse statistieken gegroeid van negen procent in 1990 tot 36 procent in 2013. Dat gaat gepaard met vervreemding en eenzaamheid. Door te kijken hoe iemand anders eet, voelen ze zich toch verbonden.”
“Ten tweede heeft het veel te maken met stress. De druk op scholieren, studenten en werknemers is ontzettend hoog. Ze leven in een erg competitieve samenleving waarin vooral maatschappelijk succes telt en discipline hoog in het vaandel staat. Vaak hebben ze zichzelf een sober dieet opgelegd, maar natuurlijk hebben ze behoefte aan lekker eten, aan comfortfood. Door te kijken hoe iemand uitgebreid geniet van de lekkerste gerechten, kun je voor even ontsnappen aan het vaste stramien. Veel kijkers zetten de webcam dan ook aan puur voor de ontspanning.”
“Zuid-Korea heeft bovendien een reputatie van best aangesloten internetland ter wereld. De nieuwste generatie is opgegroeid in een technologische samenleving en heeft het volledig in het dagelijks leven geïntegreerd. De gastvrouwen van meok-bang en de kijkers zijn op een bepaalde manier emotioneel met elkaar verbonden doordat er constant berichten en verhalen worden uitgewisseld. In de jaren nul ontstond deze trend in Japan, maar toen ging het nog om eenrichtingsverkeer via dvd’s. Nu draait het om interactie; geen fysieke maar digitale interactie.”
Gezellig is anders. Of niet?
Maar is het niet veel gezelliger om offline samen aan een tafel te zitten? Jihae Ko is een Koreaanse danseres in Amsterdam. Ze woont al meer dan vijftien jaar buiten Korea maar verblijft nu in even in Seoul. Vanuit de hoofdstad vertelt ze geschokt te zijn door meok-bang. “Ik vind het waanzinnig, het is een exces van de moderne samenleving. Internet dringt overal door en biedt ons veel voordelen, maar in Zuid-Korea zijn ze doorgeschoten. Eten via de webcam wakkert de eenzaamheid alleen maar aan denk ik, en gaat ten koste van de spontaniteit in het dagelijks leven.”
Park eet zelf ook liever met anderen aan tafel voor een goed gesprek zonder beeldscherm ertussen maar hij veroordeelt het niet: “Ik vind het fascinerend te zien hoe de sociale behoeften hetzelfde blijven, ook in tijden van snelle veranderingen. De Koreaanse samenleving is in sneltreinvaart opgestoten in de vaart der volkeren, met alle gevolgen van dien. Onderlinge communicatie verloopt veel via tablets en telefoons maar de behoefte aan gezelschap en sociale ontspanning blijft. Vreemden ontmoeten elkaar via meok-bang, chatten met elkaar en wisselen van gedachten. Je kunt het dus ook zien als een nieuw platform waar mensen dichter bij elkaar komen.”
Het is moeilijk te zeggen waar deze trend toe leidt. Wellicht spreken kijkers van meok-bang op een gegeven moment wel via whatsapp af dat ze net zo goed bij elkaar thuis kunnen koken, of bestellen ze gezellig samen op straat een gimbap. Voor Park Seo-yeon is dat misschien minder goed nieuws: zijn moet dan gewoon weer aan het werk als consultant…
