Stukje vlees voor een stukje Amazone

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Voor een speklapje op ons bord is niet alleen een varken nodig, maar ook soja om het te voeden. De stijgende vraag naar soja leidt tot de vernieling van natuurschoon en destructie van ecosystemen. Een van de oplossingen volgens het WNF: verantwoorde sojaproductie. Daarvoor moeten de natuurbeschermers om de tafel met verrassende partijen: Unilever, Shell en Monsanto.

Wie aan soja denkt, denkt aan de natuurwinkel. Aan de melk-is-niet-goed-voor-elk-aanhangers die liever naar plant smakende zuivel in huis halen. Maar sojabonen vind je niet alleen in de Alpro Soya’s van deze wereld. Driekwart van de wereldwijde productie gaat als voer naar onze varkens, koeien en kippen, blijkt uit een rapport van het WNF.

Meer vlees- en zuivelconsumptie betekent daarom meer behoefte aan voer en extra land om soja op te verbouwen. Met verdere economische vooruitgang in de opkomende economieën in zicht, stijgt naar verwachting het aantal melkpakken, biefstukjes en kippenboutjes op tafel. En daarmee de vraag naar sojabonen. China voert als grootste importeur nu al jaarlijks 61 miljoen ton sojabonen in en de Voedsel en Landbouworganisatie van de VN verwacht nog een toename van bijna 60 procent tot aan 2022. Maar de Chinezen zijn niet de enige die graag een lapje vlees eten. Nederland is de grootste importeur van soja in Europa en de tweede van de wereld. Via ‘het gat van Rotterdam’ komen de bonen Europa binnen.

Ontbossing
Voordat de sojabonen de reis afleggen naar Rotterdam, moeten ze verbouwd worden op plekken waar veelal eerst een mooi stukje natuur stond. Buiten het feit dat het slopen van natuurgebieden zoals deze een beetje zonde is, kost het ook een stukje biodiversiteit: verscheidenheid aan dieren, planten en zaden die nodig is om onze natuur ‘draaiende te houden’. Daarnaast stelt het WNF-rapport dat de ontbossing in het kader van sojaproductie een belangrijke factor is bij klimaatverandering.

Veel soja verbouwen sloopt dus onze natuur, maar we gaan zelf waarschijnlijk niet een kippenboutje minder eten. Alleen al de 1,3 miljoen kippen per dag die in Nederland naar de slacht gaan (deels voor eigen gebruik, deels export) horen toch een beetje bij de vertrouwde friet en appelmoes. Ook de Chinezen gaan we niet wijsmaken dat het wat minder kan. Wat dan wel te doen? Het WNF komt in het rapport met een aantal suggesties, waaronder: verantwoorde sojaproductie. Nederland streeft ernaar per 2015 alleen nog maar verantwoorde soja in te slaan voor de eigen markt, namelijk volgens de RTRS (Roundtable on Responsible Soy) standaard. Aan deze spreekwoordelijke ronde tafel zit een bont gezelschap: onder meer Shell, Unilever, Ahold, Monsanto, Oxfam/Novib en het WNF nemen deel.

De Nederlandse regering stimuleert verantwoorde sojaproductie via het Initiatief Duurzame Handel, dat een bedrag van 6,58 miljoen euro beschikbaar stelt voor ‘duurzame’ soja. Een deel van dit bedrag (een exact bedrag kon de woordvoerder van IDH niet noemen, maar het gaat om “ongeveer een paar ton”) komt terecht bij de RTRS. Evenals een subsidie van 230.000 euro voor de toenmalige opstart van de round table vanuit het Ministerie van Buitenlandse Zaken. De voorwaarden van de RTRS hebben betrekking op arbeidsomstandigheden, een goede relatie met de lokale gemeenschap en natuurbehoud.

GM-soja
Maar, zo zeggen diverse ngo’s: het RTRS is een schijnlabel en corporate greenwash. De certificering geldt ook voor genetisch gemodificeerde soja die bestand is tegen – en daardoor bespoten met – het veelbesproken bestrijdingsmiddel Roundup, met alle consequenties voor natuur en gezondheid van dien. En dat is op zijn minst verrassend, want op de website van het WNF staat dat die organisatie niet zo blij wordt van genetische modificatie: “Juist omdat er nog zoveel onduidelijk is over genetische modificatie, is het WNF daar géén voorstander van. Tot vast komt te staan dat genetische modificatie niet nadelig is voor mens en natuur pleit het WNF voor: Geen verdere uitbreiding van de hoeveelheid landbouwgrond waarop genetisch gemodificeerde gewassen worden verbouwd.”

Dylan de Gruijl, woordvoerder van het Wereld Natuur Fonds, realiseert zich dat genetische modificatie een controversieel en veelbesproken onderwerp is. Maar de ngo schuift liever aan dan dat ze vanaf de zijlijn meekijkt. Tot 2050 verdubbelt de sojaproductie, dus de tijd dringt. En dan kan je genetische modificeerde soja – 70 tot 80 procent – niet negeren. “Wij zijn helemaal geen voorstander van genetische modificatie, maar je kan niet zeggen: 'Foei, dat kan niet.' Als je niet eens wil praten met de bedrijven die GM-soja produceren of verhandelen, plaats je jezelf aan de zijlijn. Dan heb je onvoldoende invloed op het maken van afspraken over natuurbehoud.” En soms moet je dan met een beruchte GM-gigant gaan overleggen, aldus Gruijl. “Wanneer je de handelsketen verantwoord wilt maken, moet je met alle betrokken partijen om tafel, ook Monsanto. We moeten ervoor zorgen dat er geen waardevolle natuur verdwijnt, dat ecosystemen beschermd worden. Ook moeten we voorkomen dat gevaarlijke pesticiden de natuur en de lokale bevolking beschadigen.”

Kwetsbaar
En daar wordt het pijnlijk, want de soja wordt nu juist genetisch gemodificeerd om tegen de pesticide Roundup bestand te zijn. Is dat dan niet tegenstrijdig? “Roundup krijgt veel aandacht, maar er zijn echt giftigere bestrijdingsmiddelen. Het is een dilemma voor WNF, want je stelt je kwetsbaar op. Maar om tafel zitten met deze partijen is wel een realistische keuze. Anders bereiken wij te weinig om de overgebleven natuur te beschermen.” Dat het wel een beetje wringt kan de woordvoerder beamen. “Duurzaam” wil Gruijl de verantwoorde soja ook zeker niet noemen.

Dat wordt zweten in de supermarkt. Wie een beetje goed voor zichzelf, én voor de Braziliaanse natuur, maar toch ook zeker voor de boer die wat moet verdienen wilt consumeren, staat net als het WNF voor een dilemma. Dan maar schoorvoetend naar het ‘duurzame’ sojavak.

Oh wacht.

Dit artikel verscheen eerder bij Tone.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons