“Ik groeide op in een linkse en mondiaal bewogen familie en voor ons hield de wereld niet op voorbij Hazeldonk. ‘Bereis de wereld om jezelf te leren kennen’ was het devies. Mijn ooms en tantes reisden zich altijd een ongeluk en namen de mooiste verhalen mee naar huis. Toen ik eenmaal oud genoeg was, wist ik wat me te doen stond. Ondertussen heb ik van alle continenten alleen Antartica nog niet bezocht. Ik ben me altijd bewust geweest van mijn bevoorrechte positie, maar ik heb me voor mijn zwerftochten nooit geschaamd. Dat is onlangs veranderd.
Als er te veel wordt ingezet op toerismegeld dan kunnen de oorspronkelijke bewoners niet meer meedoen
Alleen maar slecht voor het milieu?
Dat toerisme slecht is voor het milieu staat vast. Elke vliegbeweging zorgt voor onnodige CO2-uitstoot en een toename aan bezoekers is verantwoordelijk voor het vervangen van natuur door toerismeinfrastructuur. Maar er is meer. Inwoners van steden als Barcelona en Venetië klagen al decennia over de toerismificatie van hun woonplaatsen. Sinds kort is ook Amsterdam aan de beurt; het platform FairCityAmsterdam laat sinds kort van zich horen met initiatieven waarbij de roep om een eerlijke stad van invulling wordt voorzien. De boodschap is wereldwijd hetzelfde: als er te veel wordt ingezet op toerismegeld dan kunnen de oorspronkelijke bewoners niet meer meedoen. Dan raakt een stad of gebied juist dat kwijt waar het in eerste instantie allemaal om te doen was. Kan ik dan op reis naar minder populaire bestemmingen? De documentaire Gringo Trails liet me daaraan twijfelen.
Backpackers als wortel van het kwaad
Wat de aanklacht in Gringo Trails zo uniek maakt, is de focus op het fenomeen ‘backpacken’. Toen het backpacken in de jaren 70 ontstond, werd dat juist gezien als een alternatieve vorm van reizen waarbij de commerciële mainstreambestemmingen werden gemeden. Door op zoek te gaan naar gebieden die juist niet geschikt waren voor massatoerisme, wisten vroege backpackers de steeds groeiende mensenstroom uit de sterk verrijkte Westerse wereld te vermijden. Het leek een mooie oplossing.
De eerst zo verscholen bestemmingen trekken tegenwoordig honderdduizenden bezoekers
Fast forward naar het jaar 2016. Het backpacken is een regelrechte niche van de toerismemarkt geworden. De eerst zo verscholen bestemmingen trekken tegenwoordig honderdduizenden bezoekers. Veel rust is er niet meer te beleven. Denk aan de feeststranden van Thailand, de afslijtende Machu Pichu en het vrijwilligerswerk in sloppenwijken in Afrika. Een reisgids als Lonely Planet richt zich specifiek op het backpacken en wijst wereldwijd miljoenen mensen de weg naar ‘dat ene echt authentieke restaurantje’. In reisprogramma’s worden de nieuwe onbereisde bestemmingen wereldkundig gemaakt. Pegi Vail legt in Gringo Trails de bal bij de media die het nieuwe massabackpacken omringen. Hoeveel verantwoordelijkheid draagt Lonely Planet voor de enorme veranderingen die de invasie van toerisme onbetwist met zich meebrengt? En is Floortje Dessing schuldig aan de vliegtuigladingen Nederlanders die haar naar het einde van de wereld hebben gevolgd? Gringo Trails laat zien dat backpackertoerismeindustrie geen alternatief is voor de fouten van het massatoerisme. Het maakt er deel van uit.
Ook de opkomst van AirBnB geeft weinig rust
Uit met de pret?
Wat nu? Is de cyclus van het opzoeken en onomkeerbaar veranderen van nieuwe bestemmingen tegen te gaan? Het leger reisbloggers en -vloggers dat elke hap en stap op hun bestemming met de werled deelt doet het ergste vermoeden: kennis heeft de potentie om zich sneller dan ooit te verspreiden. Een recent voorbeeld is Texel, tot voor kort een van de saaiste bestemmingen van het land. Maar plotseling is er paniek ontstaan: Texel kreeg onlangs een notering in Lonely Planets top-10 Europese bestemmingen. De eilandbewoners vrezen nu al voor de leefbaarheid. Ook de opkomst van AirBnB geeft weinig rust: in gebieden met een hotelstop kan dan het aantal overnachtingen met tientallen procenten stijgen.
Het lijkt erop dat het falen of slagen van een duurzamere toerismetoekomst ligt bij de keuzes die jij en ik maken als reizigers. Dat kan betekenen dat ik zal moeten besluiten om een plek niet te bezoeken, een bepaald bedrijf te vermijden of om misschien minder vaak of ver te reizen. Of we al zo ver zijn dat we onze verantwoordelijkheid nemen, is de vraag. Ik heb mijn zomervakantie in ieder geval gewoon geboekt. Met het vliegtuig. Maar ik zeg niet waarheen, want dan gaan jullie allemaal.
Gringo Trails is op vrijdag 17 juni te zien in de eerste editie van DocuDoka. Kaarten kunnen hier gereserveerd worden. De vertoning zal worden gevolgd door een discussie tussen het publiek en panelleden. Een van de panelleden is Inge Hermann, Associate Lector Ethiek en Toerisme aan de Saxion Hogeschool. Ook zullen vertegenwoordigers van FairCity aanwezig zijn en is een derde panellid uit de reismedia aangekondigd.
