Praten over klimaatverandering, hoe doe je dat?

In zijn tweede blog blikt klimaatgezant Marcel Beukeboom terug op COP23, de klimaattop in Bonn. Hoe overleg je effectief over een complex en wijdvertakt onderwerp als klimaatverandering?

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Terug uit Bonn, na een intensieve COP23. Voor de niet-ingewijden: ‘Bonn’ en ‘COP’ staan voor de vergaderhoogtepunten in de levens van iedereen die zich professioneel met klimaatverandering bezighoudt. Getuige de ruim 20.000 aanwezigen (ministers, ambtenaren, milieu- en mensenrechtenorganisaties, bedrijven, NGO’s) zijn dat er nogal wat, hoewel je ook zou kunnen zeggen dat dit aantal niet groot genoeg kan zijn gezien de problematiek.

De Nederlandse delegatie, voor het eerst aangevoerd door minister Eric Wiebes, heeft z’n beste beentje voorgezet en bijgedragen aan weer wat kleine stappen voorwaarts. Op de inhoud van de onderhandelingen ga ik in deze blog niet in, daar is elders al veel over geschreven. Ik pik er iets anders uit dat mij opviel.

Actie-reactie

Onderhandelen over een geschikte aanpak van klimaatproblemen is gecompliceerd en dat is goed te begrijpen. Elke actie heeft vele, soms onverwachte, reacties. Een voorbeeld: klimaatverandering leidt tot droogte in Mali. Een boer slaagt er niet meer in voldoende te produceren voor zijn gezin, laat staan voor de lokale markt. Er ontstaat een conflict in de regio waarbij controle over de enige waterbron de inzet is. Na twee jaar besluiten ze te verhuizen naar Burkina Faso. Daar komen ze in een kamp terecht.

Wat zijn hier nu oorzaak en gevolg? Hoe kunnen we dit aan de mondiale vergadertafel het beste bespreken?  Sommigen zeggen: dit is bij uitstek een watervraagstuk. Anderen stellen: dit is een voorbeeld van slecht bestuur. Een derde plakt hierop het label migratie. Ook voor de invalshoeken voedselzekerheid en economie is iets te zeggen.

Wat is oorzaak en gevolg als een boer in Mali last heeft van klimaatverandering?

Tijdens klimaatvergaderingen is klimaatverandering de moeder aller oorzaken. Dat wordt gezien als het eerste dominosteentje. Dat betekent dat in bovenstaand voorbeeld ook de Westerse levensstijl onderdeel van het plaatje wordt, als belangrijke oorzaak van klimaatverandering. En daar bovenop de scheve mondiale verhoudingen. Een klassieke Gordiaanse knoop.

Het menselijk brein heeft behoefte aan structuur. We denken bij de meeste dingen niet (meer) na. Gelukkig maar, anders zouden we al bij ons ontbijt uitgeput zijn van het beredeneren van al onze handelingen. Deze gestructureerdheid helpt ons te functioneren, maar is in de context van dit grote vraagstuk een handicap. We zullen anders moeten gaan kijken, en anders moeten gaan doen. Misschien is het niet wenselijk om alles in hokjes te stoppen en moeten we juist kijken naar het grote plaatje. Steeds opnieuw hetzelfde doen en dan andere resultaten verwachten is volgens sommigen dé definitie van krankzinnigheid.

Blikvernauwing

Dé oplossing voor het klimaatvraagstuk bestaat niet. Ingrijpen op het ene onderdeel betekent effect ergens anders

Bij elke COP is er naast de officiële onderhandelingen ook een inhoudelijk programma, dat toegankelijk is voor een breder publiek. Sinds enkele jaren wordt daar de structuur bepaald door themadagen. Een dergelijke dag, waarop één thema (jongeren, climate justice, Afrika, gender) extra aandacht krijgt, vervult een nuttige rol in het agenderen van belangrijke onderdelen van het klimaatvraagstuk. In de aanloop naar deze COP maakte Nederland zich bijvoorbeeld sterk voor het thema ‘water’. Ik hield hiervoor in mei een pleidooi bij de voorzitter van de COP, minister Inia Seruiratu van Fiji.

Het zal niet verbazen dat Nederland goed zichtbaar was op de waterdag. Ons verhaal is duidelijk. Water speelt een cruciale rol, met name  bij de aanpassing aan de gevolgen van klimaatverandering. Nederland heeft hier bovendien veel kennis en ervaring voor in huis. Oplossingen op watergebied dragen bovendien bij aan het verminderen van de, ook in Bonn gevoelde, spanning tussen ontwikkelde en ontwikkelingslanden. Een verhaal dat ik onderschrijf en ook een paar keer heb verkondigd tijdens de COP.

Toch bekroop mij in Bonn tijdens de themadagen het gevoel dat aandacht voor het een ten koste gaat van het ander. In het ergste geval kan het zelfs leiden tot blikvernauwing. Dé oplossing voor het klimaatvraagstuk bestaat niet. Ingrijpen op het ene onderdeel betekent effect ergens anders. Zie het voorbeeld van de boer in Mali. Ik denk daarom dat er al weer nagedacht moet worden over de volgende fase in het praten en denken over de aanpak van klimaatverandering. Niet alleen tijdens COPs, maar in het algemeen.

 

Heb je een vraag of opmerking voor Marcel?
Mail: redactie@oneworld.nl Twitter: @mbeukeboom

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons