Egypte en Ethiopië vechten om megadam GERD

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Met de Grand Ethiopian Renaissance Dam (GERD) en een reeks andere dammen wil Ethiopië zich als Afrika’s waterkrachtgigant profileren. En dat heeft grote gevolgen voor Egypte, dat eeuwenlang de regionale hydromacht is geweest. De komst van GERD  zet de boel op scherp in het noorden van Afrika.

Koloniale toezeggingDankzij een Brits koloniaal verdrag uit 1959 claimt Egypte driekwart van het Nijlwater. Het resterende kwart kenden de Britten aan Sudan doe. Het verdrag gaf Egypte ook het vetomacht over alle damprojecten die de watertoevoer in de weg zouden zitten. Ethiopië erkent deze toezegging echter niet.  

Egypte zet de hakken in het zand
In Egypte wonen 80 miljoen mensen aan de oevers van de Nijl. De helft daarvan zijn boeren die de rivier nodig hebben om zichzelf in hun levensonderhoud te voorzien. Meer dan driekwart van het water dat Egypte binnenstroomt is afkomstig uit het Ethiopisch Hoogland. De regering in Addis Ababa vindt dat het nu de beurt is aan Ethiopië om van het Nijlwater te profiteren. Ook blijft het volhouden dat de dam geen negatieve effecten zal hebben op de hoeveelheid water die Egypte tijdens het vullen van het damreservoir binnenstroomt.

Egypte zet hier echter vraagtekens bij. In de eerste plaats wordt de dam gebouwd op een capaciteit van 6000 megawatt, terwijl de Nijlstroom gemiddeld maar 2000 megawatt kunnen opwekken.  Daarnaast kan het damreservoir 63 kubieke kilometer aan water bergen en het vullen ervan zal tussen de drie en zeven jaar in beslag nemen. De kans is groot dat gedurende deze periode de watertoevoer naar Egypte aanzienlijk zal verminderen. Ondanks luid protest van Egypte, dat de bouw van GERD een halt toeroept, is de dam dankzij 850.000 arbeiders die dag en nacht doorwerken al voor 40 procent af. 

Locatie GERD dam in EthiopiëHet stroomgebied van de Nijl, met bij het gele stipje de locatie van megadam GERD. Kaart: Stratfor

Ethiopië ontpopt zich tot regionale hydromacht
GERD moet de macht van Ethiopië in binnen- en buitenland ten toon spreiden. De regering schildert de megadam af als een nationale investering waardoor Ethiopië zich zal ontwikkelen; enerzijds door de elektriciteit die het oplevert voor de lokale bevolking, anderzijds door de economische groei die zal resulteren uit exporteren van hydrostroom. De overheid hoopt de blauwe stroom aan Djibouti, Kenia, Sudan en Jemen te slijten. In Ethiopië is elektriciteit ook geen overbodige luxe: 83 procent van de bevolking zit nog steeds zonder stroom. 

Door middel van intimidatie en arrestaties wordt kritiek op de megadam in de kiem gesmoord

Bij de manier waarop Ethiopië de dam in eigen land aanlegt kun je echter je vraagtekens zetten. Ruim 20.000 Ethiopiërs zijn of moeten worden geëvacueerd om voor GERD plaats te maken.Door middel van politieke druk, zoals intimidatie en arrestaties, wordt kritiek op de megadam in de kiem gesmoord en worden burgers en bedrijven in binnen- en buitenland verplicht om een obligatie te kopen. Veel inwoners zijn echter zo arm dat ze gedwongen worden een schuld aan te gaan om in GERD te investeren. Voor ambtenaren staat een obligatie gelijk aan het afstaan van een á twee maanden salaris. In totaal kost de dam 4,8 miljard Amerikaanse dollar. Slechts 263 miljoen daarvan is reeds door particulieren gefinancierd. GERD moet het vooral hebben van steun uit Noorwegen, Italië en China.

Profijt van politieke onrustIn 2011 maakte Ethiopië tactisch gebruik van de Arabische revolutie die in 2011 door Egypte woedde, door uitgerekend toen met de bouw van GERD te beginnen. Terwijl Egypte in aanhoudende politiek-economische instabiliteit verkeert (denk aan de militaire coup van de huidige president Abdel Fattah el-Sisi, wist Ethiopië internationale steun te verwerven en het bestaan van de megadam zeker te stellen.

Berichten doen de ronde dat China een lening van tussen de 1 en 1,8 miljard dollar heeft verstrekt. China heeft al een vinger in de pap in vijf van de zes dammen die nu in Ethiopië uit de grond worden gestampt. Bovendien verdenkt Egypte zowel Ethiopië als Sudan ervan water uit het reservoir te zullen gebruiken voor de landbouw. Inmiddels wordt drie tot vier miljoen hectare van Ethiopisch land geleased aan andere landen en buitenlandse bedrijven. 

Egyptische zorgen
Tevergeefs heeft Egypte gelobbyd bij Westerse en Afrikaanse overheden om de damplannen van tafel te krijgen. Door financiële steun van China kan Egypte bijna niet anders dan de damovereenkomst ondertekenen.  Zorgen over de impact die GERD op Egypte en haar watervoorziening zal hebben houden sterk aan. Het land ligt – net als Sudan – stroomafwaarts en volgens milieuorganisatie International Rivers tasten hydro-elektrische dammen in de regel de waterkwantiteit en -kwaliteit, het vruchtbaar sediment en de onderwaterfauna van afwaarts gelegen gebieden aan. Ook is het mogelijk dat de stroomopwekking van Egyptische dammen ten noorden van GERD zal verminderen. Wanneer het damwater bovendien voor irrigatie gebruikt zal worden en de afwaartse stroom nog verder afneemt, dan is de kans groot dat er in Egypte een heuse watercrisis uitbreekt.

animatiefoto GERD ethiopië

 

Animatiefoto van GERD zodra het project voltooid is. Foto: WikiMedia.

Ondertussen wordt er door Ethiopië weinig tot geen inzicht gegeven in de risico’s, geldstromen en bouwplannen. Zonder transparantie en publiek debat is het niet duidelijk of de opgewekte energie wel opweegt tegen de negatieve impact die de megadam kan hebben op het water, de biodiversiteit en de lokale bevolking. Ethiopië wil in ieder geval dat GERD in 2017 is voltooid. Het is echter de vraag of Egypte het zover laat komen.

[[{“fid”:”36913″,”view_mode”:”default”,”fields”:{“format”:”default”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:””,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“style”:”height:72px; width:581px”,”class”:”file-default media-element”}}]]

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons