De heilige schoonmaakmissie van India

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Het is moeilijk uitgekeken te raken op de rivier de Ganges in de heilige stad Varanasi. In één oogopslag zie je hindoes een zielreinigend bad nemen en mannen aan de waterkant spierwitte lakens wassen, terwijl even verderop lichamen worden verbrand en als as worden vermengd met bloemen en kledingresten en het water in worden geschoven. Stroomafwaarts staan de goudzoekers klaar om de overgebleven sieraden uit het water te zeven.

De roep van moeder Ganga
Vooral in de zomerhitte stijgt er een ondraaglijke stank op uit het water dat nauwelijks lijkt te bewegen. De menselijke resten en chemische wasmiddelen zijn boosdoeners, maar de grootste vervuiler zijn uitwerpselen van de 1,2 miljoen inwoners van de 3.000 jaar oude stad, waarvan 70 procent niet is aangesloten op het riool.

Het lijkt de rivieraanbidders niet te deren. “Ze is heilig en dus niet vies”, zegt de lokale theeverkoper Mahesh gevraagd naar zijn dagelijkse bad in de Ganges. Elke dag nemen twee miljoen mensen een ritueel bad in de rivier.

Moeder Ganga wacht tot haar zoon haar bevrijdt van vervuiling

Het is dan ook niet gek dat de nieuwe premier van India, Narendra Modi van de hindoe-nationalistische partij BJP, zijn grootse nieuwe plannen om de Ganges schoon te maken in religieuze bewoordingen aankondigde. “Ik ben hier omdat Moeder Ganga mij heeft geroepen”, zei hij onder luid gejuich toen zijn nominatie tijdens de verkiezingen in april vanuit Varanasi werd bekendgmaakt. “Moeder Ganga wacht tot haar zoon haar bevrijdt van vervuiling.”

Bron voor miljoenen mensen
De Ganges is niet voor niets Indiaas meest heilige rivier. Het water stroomt 2.500 kilometer lang voorbij de dichtstbevolkte gebieden van het land en zeker eenderde van de inwoners is afhankelijk van het water. Tussen de bron in het Himalayagebergte tot het eindpunt ten zuiden van Kolkata (het vroegere Calcutta) liggen tientallen grote steden en talloze dorpjes waar mensen het water gebruiken om zich in te wassen, eten mee te koken, landbouw mee te bedrijven en om hun behoefte in doen.

[[{“fid”:”30874″,”view_mode”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:””,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“class”:”styles file-styles artikel_halve_breedte media-element file-file-styles-artikel-halve-breedte”,”id”:”styles-4-0″}}]]

Dichtbij de bron in de bergen is het water nog schoon, zoals in het yogaplaatsje Rishikesh, waar zelfs buitenlandse toeristen zonder angst een duik nemen in het heldere water waarin ook geraft kan worden. Maar verder zitten er op bijna alle plekken van de rivier teveel ziekteveroorzakende bacteriën in het water, zo is gebleken uit een rapport uit 2013 van de Central Pollution Control Board (CPCB).

Prijzig schoonmaakkarwei
De inwoners van de 36 grootste steden produceren volgens het CPCB-rapport samen ruim 2.600 miljoen liter rioolwater. Dat terwijl alle steden samen de beschikking hebben over zuiveringsinstallaties met een totale capaciteit van 1.200 miljoen liter. En 40 procent van deze capaciteit wordt niet gebruikt door technische mankementen, regelmatige stroomstoringen en het matige rioolnetwerk.

Dit alles moet opgelost worden met ruim 20 miljard roepies (zo’n 255 miljoen euro), zo kondigde Modi’s minister van Financiën in juli aan. Dat is ongeveer hetzelfde bedrag als wat in de afgelopen decennia al besteed is aan het schoonmaken van de Ganges, sinds de overheid onder de toenmalige premier Rajiv Gandhi in 1985 het zogeheten Ganga Action Plan (GAP) goedkeurde.

Dweilen met de kraan open
Tot nu toe hebben de twee fasen waarin het GAP tussen 1985 en 2008 werd uitgevoerd, weinig opgeleverd. Ondanks het aanleggen van tientallen rioleringspijpen en zuiveringscentrales is de Ganges vervuilder dan ooit. Een parlementaire commissie concludeerde in 2012 dat de aanpak teveel gericht was op technische oplossingen voor de rioolnetwerken en zuiveringsinstallaties, zonder veel aandacht voor het aanpakken van vervuilende gewoontes als afval dumpen en poepen in het openbaar. Milieuactivisten hebben corruptie en een gebrek aan goede planning aan de kaak gesteld. Zo zouden veel rioolpijpen helemaal niet in verbinding staan met de zuiveringsinstallaties.

Ganga Action Plan

Het Ganga Action Plan (GAP) is een programma dat in januari 1986 gelanceerd werd om de vervuiling van de Ganges te verminderen. Dit programma werd in 2000 weer ingetrokken, omdat de investering van meer dan 100 miljoen euro niks had opgeleverd. Er werd opnieuw naar gekeken en er werd een nieuw plan van aanpak opgesteld. Ondanks deze herziening heeft de GAP dus vooralsnog weinig effect gehad op een afname van de vervuiling. 

Ook kwam een tweede bron van vervuiling nauwelijks aan bod in het plan. Naast rioolwater belandt er dagelijks 500 miljoen liter industrieel afvalwater in de rivier. Tien procent daarvan is gevuld met illegale hoeveelheden giftige stoffen uit zo’n 400 leerlooierijen in de industriestad Kanpur, ruim 300 kilometer stroomopwaarts van Varanasi. Het verbieden van de vervuilende looierijen is door lokale machtsspelletjes lastig gebleken.

Hoe het geld dit keer precies besteed gaat worden is nog niet duidelijk. Beleidsmakers hebben onder meer gezegd een voorbeeld te willen nemen aan voorheen zwaar vervuilde Europese rivieren als de Theems en de Rijn. Maar het schoonmaken van de Rijn, een rivier half zo lang als de Ganges, heeft met 40 miljard euro veel meer gekost dan het beschikbare Indiase budget.

Milieuactiviste Sunita Narain, hoofd van de onderzoeksinstelling Centre for Science and Environment (CSE), is daarom sceptisch. “India kan zich de kosten van het zuiveren van vies water niet veroorloven”, schreef ze onlangs in een artikel in het tijdschrift Down To Earth.  Het schoonmaken van de Ganges moet volgens haar gebaseerd zijn op het principe dat een rivier zichzelf kan reinigen zolang er maar genoeg schoon water is voor verdunning. Dat is niet langer het geval, doordat de groeiende bevolking steeds meer water uit de rivier gebruikt voor landbouw en huishoudelijk gebruik en enkel afval en ontlasting daarvoor teruggeeft.

Plan van aanpak
Het lijkt tegenstrijdig: dezelfde mensen die de Ganges aanbidden, vervuilen de rivier en drogen haar uit. Voor de meeste is er geen alternatief. Het water uit de Ganges is voor hen meer dan heilig; het is van levensbelang en ze kunnen hun afval en ontlasting bovendien nergens anders kwijt. Lokale overheden moeten daarom volgens Narain zorgen voor afvalverwerking en water uit andere bronnen, zoals regen, en erop toezien dat er niet méér water uit de Ganges wordt gehaald dan wat de rivier kan missen.

De bevolking haalt steeds meer water uit de rivier en geeft enkel afval en ontlasting daarvoor terug

Om het rioolwater te behandelen pleit Narain voor meer innovatieve methoden dan tot nu toe zijn gebruikt. Dat doet ook de stichting Sankat Mochan Foundation in Varanasi, die al sinds de jaren ’80 campagne voert voor een schonere Ganges. In de jaren ’90 stelde de stichting een goedkoop alternatief voor nieuwe riolen en dure centrales voor. Maar het systeem, waarbij het vieze water wordt opgevangen en buiten de stad in vijvers met bacteriën en algen wordt behandeld, werd ondanks de relatief lage kosten van 18 miljoen euro meerdere keren afgewezen. Volgens Vishambhar Mishra, die werkt bij de stichting, is de reden dat het aanleggen van het systeem de toeristen en pelgrims bij de historische ghats teveel in de weg zou zitten.

Religieus advies
Om ervoor te zorgen dat de heilige status van de Ganges niet in de weg zal staan van de nieuwe schoonmaakplannen, heeft Uma Barthi, minister van het nieuwe Ministerie voor Waterbronnen, Rivierontwikkeling en Ganges Verjonging, naast politici en wetenschappers ook religieuze leiders om advies gevraagd. Maar over innovatieve projecten hebben zij en premier Modi tot nu toe nog niet gesproken. Uit de eerste vergaderingen is volgens Indiase media juist voortgekomen dat er zal worden voortgeborduurd op bestaande projecten. Het vernieuwende zit hem vooral in de uitvoering van de plannen, zo lijkt het. De privésector zal een grotere rol krijgen. Op die manier moet in 2020 voor elkaar zijn wat de afgelopen dertig jaar niet mogelijk was: een schone Ganges.

Ondertussen wacht theeverkoper Mahesh in Varanasi vol verwachting af. Hij weet heus wel dat de heilige rivier een goede schoonmaakbeurt kan gebruiken. “In de rivier was ik alleen mijn binnenkant”, zegt hij lachend. “Mijn lichaam was ik thuis, bij de kraan, met zeep.”

In het nieuwe OneWorld Magazine dat 21 oktober verschijnt vind je een prachtige fotoreportage over de Ganges en de schoonheid aan haar oevers.

Foto’s: Aletta André

 

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons