Burgerwacht op vissersjacht

Je gaat met je vissersboot de Middellandse Zee op, gooit een stuk dynamiet in het water en de dode vissen komen vanzelf bovendrijven. Met een volle buit vaar je vervolgens weer terug naar de haven. Hartstikke effectief en lucratief, maar ook hartstikke verboden, net als het gebruik van drijfnetten, het vissen op bedreigde diersoorten en de vangst van vissoorten in beschermde gebieden en buiten de daarvoor bestemde seizoenen. Illegale visvangst en overbevissing tasten het complexe ecosysteem van het grootste deel van onze planeet aan. En dat terwijl zeeën en oceanen onze belangrijkste leverancier van zuurstof en een grote bron van voedsel zijn.

Een burgerhandje helpen

“Naar schatting 40 procent van alle vis die in Europa wordt verhandeld, is illegaal gevangen”, zegt Wietse van der Werf (33). De Amsterdammer volgde een opleiding tot vioolbouwer en raakte al op jonge leeftijd betrokken bij verschillende milieubeschermingsacties. Toen hij als bemanningslid van Sea Shepherd streed tegen de walvisvangst, zag hij de complexiteit van illegale visserij en de bestrijding ervan. “Het is een onderschat probleem. Hoewel steeds meer maritieme gebieden zijn beschermd, missen de handhavende autoriteiten mankracht en middelen om illegale praktijken goed aan te pakken.”

Voor Van der Werf reden om in 2010 The Black Fish op te richten en de professionele handhavers een handje te helpen met acties gericht op het beschermen van de blauwvintonijn in de Middellandse Zee. Daar is 97 procent van de visbestanden overbevist, zo stelde de Europese Commissie. Van der Werf begon een trainingsprogramma in de havens van Sicilië en Göteborg en voor de kust van het Britse Isle of Man, waarin hij burgers leerde hoe ze bewijsmateriaal moeten verzamelen.

Burgers inzetten als inspecteurs heeft volgens Van der Werf grote voordelen. Officiële inspecteurs zijn namelijk gebonden aan strikte regels, zoals het aankondigen van hun bezoek. “In Zweden mogen inspecteurs alleen in uniform een schip benaderen. Voor de kust van havenstad Göteborg is veel illegale visserij. Wanneer de kapitein gebeld wordt door de inspectie, worden de netten snel opgeborgen.”

Inspectienetwerk

Valeska Diemel, een Duitse studente mariene biologie, voegde zich een paar jaar geleden bij het Citizen Inspector Network van The Black Fish. Ze volgde de vierdaagse opleiding van de stichting en mag zich nu burgerinspecteur noemen. “Tijdens de training leer je vissersschepen herkennen, wat de minimumlengte is voor vis die gevangen mag worden, welke netten en lijnen toegestaan zijn en hoe je illegale praktijken kunt herkennen”, legt ze uit. “Vissers maken bijvoorbeeld lokaassystemen van PET-flessen en palmbladeren waar andere dieren zoals dolfijnen en schildpadden in verstrikt raken. Daarnaast leer je welk bewijsmateriaal belastend is en hoe je dat vastlegt.”

Bij haar eerste ‘vrijwilligersvakantie’ op Sicilië was het al snel raak. Tijdens een visfestival, bedoeld om een vruchtbaar visseizoen in te luiden, werd ze samen met Van der Werf als toeristisch koppel hartelijk onthaald door lokale vissers en uitgenodigd een stukje mee te varen. “Ze waren heel aardig tegen ons. Sicilianen zijn warme mensen en ze willen ook dat je met een goed gevoel naar huis gaat. Het toerisme is belangrijk voor ze.” Toen de boot op open zee was, ontpopte het stel zich als undercover rechercheurs. Diemel: “Ik vroeg aan een van de vissers waar het toilet was. Ik daalde af naar het benedendek en vond daar drijfnetten, verborgen onder een zeil.” Ze fotografeerde de verstopte netten en noteerde de details over de vondst. Eenmaal terug aan wal gaf het duo het bewijsmateriaal en de uitgebreide documentatie aan de Italiaanse kustwacht, die het vervolgens overdroeg aan justitie.

Hulp van boven

Vissers die zich niet aan de regels houden, hebben wat te vrezen nu bijna honderd burgers er een vrijwilligersbaantje als inspecteur op nahouden. The Black Fish wil de komende tien jaar nog 1600 burgers opleiden. Het Citizen Inspector Network werkte de afgelopen drie jaar aan 28 projecten in twaalf Europese landen. “Dat heeft tot ruim twintig inbeslagnames en strafvervolgingen geleid”, aldus Van der Werf.

Sinds vorig jaar krijgen de handhavingsautoriteiten ook bijval vanuit de lucht. Van de Werf zette samen met de Britse sportvlieger Daniel Beeden The Wildlife Air Service op. Sportvliegers die toch al vlieguren maken, kunnen zo hun bijdrage leveren aan de opsporing van verboden praktijken. “Door een natuurbeschermer bij ze in het vliegtuig te zetten, kunnen we vanuit de lucht zien wat er gaande is. Alleen staat de wetgeving deze methode nog niet in alle landen toe. We zijn nu aan het lobbyen in Brussel en hopen dat na de zomer inspecties vanuit de lucht overal worden toegestaan.”

Ocean Hub

Afgelopen jaar ontving Van der Werf de Future for Nature Award, een internationale prijs die jaarlijks wordt uitgereikt aan innovatieve natuurbeschermers. Een deel van de 50.000 euro aan prijzengeld zet hij in voor zijn nieuwe project: de Sea Ranger Service. Werkloze Rotterdamse jongeren worden omgeschoold tot maritieme specialisten in de handhaving en natuurbescherming. Onder begeleiding van oud-medewerkers van de Koninklijke Marine gaan de ‘rangers’ de zee op. Daar zullen ze patrouilles uitvoeren, zwerfvuil ruimen en ze zijn zelfs in staat vluchtelingen te redden. De Ocean Hub, zoals de loods gaat heten, moet het hoofdkwartier worden van de internationale strijd tegen illegale visserij. Van der Werf hoopt er meerdere boten te bouwen waarmee ze op pad kunnen.

Scheepsbouwer Mirko Hoette is betrokken bij de bouw van de eerste boot. Hij bracht zijn leven voornamelijk door op zee en belandde in Australië waar hij als visser op een trawler van 20 meter regelmatig verboden vispraktijken tegenkwam. “Als het ’s ochtends licht werd, zag je 40 kilometer voor de kust de Japanse longliners achter de horizon verdwijnen. Die hadden daar ’s nachts illegaal liggen vissen.”

Boten bouwen is zijn grote passie en voor het exemplaar waaraan hij momenteel werkt, zocht hij een goed doel. Via een kennis hoorde hij over The Black Fish. “Wietse snapt dat het niet zo zeer schort aan adequate wetgeving, maar dat er een chronisch capaciteitstekort is in de wereldwijde handhaving. Ik heb ongelofelijk veel vertrouwen in de manier waarop hij mensen mobiliseert. Hij benut ieders talenten en lanceert zijn projecten met daaromheen een actief sociaal netwerk. Dat creëert de beste mond-tot-mondreclame.”

Bootcamp

Voor de Sea Ranger Service zoekt Van der Werf twaalf jongeren. Om de meest geschikte kandidaten te vinden, organiseert hij een bootcamp: een expeditie die van het noordelijkste puntje van Noorwegen tot de Sahara van Tunesië voert. De rangers zullen tijdens deze reis alles leren over het zeeleven en krijgen de kans om een duik- en reddingsdiploma te halen. Zo is er ook voor de afvallers na de bootcamp een goede kans op een baan in de maritieme sector.

Om de hoek van de toekomstige Ocean Hub woont Niels van Meuwen (22). Toen de Schiedammer in de krant las over de Sea Ranger Service zocht hij direct contact met Van der Werf. In het verleden zat hij op de scheepvaartschool, maar maakte de opleiding tot maritiem officier niet af. “Een baan als machinist op een binnenvaartschip was niet mijn levensdoel. Als ik straks oceaanbeschermer ben, doe ik écht iets nuttigs en goeds.”

Met de Sea Ranger Service hoopt Van der Werf meerdere vliegen in een klap te slaan. “Ik denk dat de gemeente hier heel enthousiast van wordt. De jeugdwerkloosheid in Rotterdam is 2,5 keer hoger dan het landelijke gemiddelde. Ze staan te springen om een oplossing. Als er subsidiegeld is voor werkervaringsplekken, waarom zou je dat kapitaal dan niet investeren in de omscholing van werkloze jongeren tot maritieme specialisten? Een sector die bovendien kampt met een tekort aan jonge aanwas. En, misschien wel het belangrijkste, je beschermt het oceaanleven!”

Vanaf vandaag kun je je via de facebook pagina van de Sea rangers aanmelden!