Luxemburg
Afgelopen maandag hield het Europese Hof van Justitie haar eerste hoorzitting over de handhaving van de voorlopige voorziening die verdere kap verbiedt, een uitspraak die dagelijks door het Poolse Staatsbosbeheer geschonden wordt. Tijdens de zitting was minister Szyszko zelf aanwezig om – zoals hij zelf stelde – de eer van de Poolse houthakkers te verdedigen.
Ook de directeur van het Poolse Staatsbosbeheer was aanwezig. Hij had zijn vaste metgezel bij zich: een jampot met gevangen letterzetterkevertjes, als bewijs dat niet Staatsbosbeheer het bos vernietigt, maar de kevertjes. De persvoorlichters van Staatsbosbeheer deden er ondertussen alles aan om steun op sociale media te genereren door een filmpje te verspreiden waarin datzelfde verhaal nog eens dunnetjes werd overgedaan: de houthakkers ondernemen echt alleen maar actie om het bos te beschermen.
Verbod handhaven
Tijdens de zitting van het Hof van Justitie werd de Europese Commissie vertegenwoordigd door advocaat Katarzyna Herrmann. Aanvankelijk wilde de Commissie vooral naleving van de voorlopige voorziening afdwingen. In haar betoog voerde Herrmann aan dat er na het instellen van het voorlopig kapverbod al minstens honderd keer illegaal gekapt is in het woud van Bialowieza. Essentieel onderdeel van het verbod is dat er wél mag worden gekapt uit oogpunt van openbare veiligheid. Herrmann eiste daarom een scherpere definitie van dat begrip, om te voorkomen dat de Poolse regering deze clausule misbruikt om de voortzetting van de kap te legitimeren.
Kikker of letterzetter
De confrontatie tussen minister Szyszko en het Hof was boeiend: het is bijzonder dat een Europese minister zijn beleid zelf komt verdedigen. De minister betoogde dat de Poolse overheid de Europese natuurbeschermingswetgeving juist dient. De illegale kap zou nodig zijn voor de instandhouding of het herstel van zeldzame habitats en beschermde vogelsoorten, beweerde hij. Zonder de bestrijding van de letterzetter zou het bos volgens hem gedoemd zijn. Voorts stelde hij dat de Poolse regering zich netjes aan de uitspraak van het Hof houdt, en alleen daar kapt waar de openbare veiligheid in het geding is. De minister verweet de Commissie tot slot dat die nog geen kikker van een letterzetterkever kan onderscheiden. Maar diezelfde nacht zaagden zijn eigen houthakkers een serie eiken om en bestempelden ze die als fijnspar.
Recht geschonden
In werkelijkheid wordt het voorlopige verbod van het Hof met voeten getreden. Dat is een zware schending van het Europees recht en de handhaving daarvan. Niet eerder lapte een lidstaat een voorlopig verbod van Europa’s hoogste rechter zo openlijk aan zijn laars. De voorzitter van het Hof was daarover zo gepikeerd dat hij het verzoek om handhaving en aanscherping onvoldoende vond; in plaats daarvan vroeg hij de Commissie voor een dwangsom te eisen voor elke dag dat Polen het verbod schendt.
Die suggestie leidde tot lichte verwarring in de rechtszaal: de advocaat van de Commissie moest die optie eerst intern bespreken. Na een haastig telefoongesprek met de Commissie eiste advocaat Herrmann inderdaad een dwangsom. Het Hof bepaalde vervolgens dat de Commissie tot aanstaande vrijdag heeft om te beargumenteren wat de hoogte daarvan moet zijn; de Poolse regering heeft vervolgens tot aanstaande woensdag de tijd om op de hoogte ervan te reageren.
Doorgehakt
Het Poolse Staatsbosbeheer gaat intussen gewoon door met de kap. Gisteren werd er zelfs ’s nachts gekapt. Vandaag waren er de hele dag activisten in het woud om de velmachines te blokkeren. Het heeft er alles van weg dat de Poolse regering hoopt de activisten af te matten en zijzelf dan nog snel kunnen doorwerken, voordat de kap financieel pijn gaat doen. Het is voorts de vraag of een dwangsom de minister doet afzien van zijn wraak op de Poolse natuurbeschermers voor de pijnlijke nederlaag die hij in het dal van de Rospuda leed.
