Cijfers en kreten die simuleren dat Nederland wordt overspoeld door vluchtelingen passeren regelmatig de revue. De berichten dat enkele daders van recente aanslagen mee liftte in deze vermeende vluchtelingenstroom, versterken de roep om beperkte vluchtelingenopvang. Misschien heb ik de vloedgolf die al onze gastvrijheid richting de ‘gewone’ Syriërs heeft weggespoeld gemist, maar ik zou toch aandacht willen vragen voor de persoonlijke verhalen van Syrische vluchtelingen. Alleen deze verhalen zouden al genoeg moeten zijn om ‘ons Nederlanders’ over de streep te trekken en deuren te openen voor deze vaak dappere, ambitieuze en gastvrije mensen.
Een gastvrij ontvangst
Vanmiddag in de hoofdstad Amman ontmoette ik een Syrische man, Ghassan. Ik had hem nog nooit eerder gezien of gesproken, maar hij onthaalde mij alsof ik zijn familie was. Plompverloren en lichtelijk naïef was ik die dag, als onderdeel van mijn veldonderzoek, het zogenoemde ‘King Hussein kamp’ in Oost-Amman doorgelopen ‘op zoek’ naar Syriërs. Na een praatje bij het plaatselijke falafel-restaurant, werd ik doorverwezen naar een huis waar een man al zwaaiend voor het raam had gestaan. Zonder twijfel en vol nieuwsgierigheid werd ik uitgenodigd om te komen lunchen. Drie uur later, vele kopjes koffie, koekjes en humus verder, was ik een vriend en wederom een verhaal rijker. Ondanks dat dit ritueel zich al vaker heeft herhaald, kunnen de verhalen van de mensen die ik spreek niet makkelijk op één hoop worden gegooid en kunnen de mensen niet over een kam worden geschoren, iets wat met cijfers een stuk makkelijker gaat.
Ghassan’s verhaal is uniek, maar tegelijkertijd tekenend voor zovelen. Hij, gedeserteerd uit het Syrische leger en getuigen van de ergste martelingen, is op zoek naar een veilige toekomst voor zijn kinderen en vrouw. Gekozen voor veiligheid in Jordanië, maar gevangen in een val. “We kunnen hier geen toekomst opbouwen, omdat werken niet toegestaan is”, legt hij uit. Ghassan probeert illegaal geld te verdienen met zijn eigen koffiezaakje, maar hij moet continue op zijn hoede zijn.
De angst om teruggestuurd te worden is groot, maar stilzitten is geen optie. “Ons leven hier bestaat alleen uit de basisbenodigdheden om te overleven, we zullen niet doodgaan, maar we willen zoveel meer. Mijn dochter en zoon verdienen meer, ze verdienen het om de universiteit af te maken en dokter te worden.” Om toch niet stil te staan en een stem te geven aan de gedrevenheid van zijn kinderen, volgen ze nu beiden bijles om het niveau van de rest bij te kunnen benen en hun dromen waar te kunnen maken.
Volgens Ghassan is de wereld is heel wat weeskinderen rijker: “Syrië, onze moeder, is dood. We zullen ons nergens hetzelfde voelen.” Deze wezen hebben alleen een echte toekomst wanneer ze door hun broeders – de medemens – worden gesteund en gehoord. Verhalen delen doet hun thuis weer herleven en geeft hoop voor de toekomst. Vastberaden knokt Ghassan voor een goede opleiding voor zijn kinderen in Europa.
WhatsApp-groep studentenhuis
De persoonlijke inkijkjes in het leven van Ghassan en de andere Syrische vluchtelingen laten mij zien dat vluchtelingen veel meer zijn dan alleen maar slachtoffers. Dat ze net zo zijn als jij en ik en dat hun dromen het najagen waard zijn. Maar terwijl dit inzicht bij mij de laatste jaren alleen maar groter wordt, zwellen de negatieve uitspraken over vluchtelingen in Nederland alleen maar aan. Op kleine schaal is dit terug te zien in de WhatsApp-groep van mijn studentenhuis: “Waarom zou zo’n Syriër nou weer voorrang verdienen boven een Nederlander?”
In onze studentenflat probeert de gemeente Amsterdam jonge Syrische statushouders te huisvesten tussen Nederlandse studenten. Een idee dat, helaas, bij mij in huis nogal veel weerstand oproept. “Ja fack! Ik ben echt tegen! Plaats zo’n statushouder dan maar lekker bij een andere gang!!!!” werd er bijvoorbeeld geroepen in de WhatsApp-groep. Op alle mogelijke manieren worden er constructies bedacht waardoor onderhuurders doorschuiven en de huisvesting van een Syrische statushouder wordt uitgesteld. “Kun je dan nog wel even wachten met het opzeggen van je kamer? Anders krijgen we een Syriër.” Met lede ogen keek ik het aan en probeerde ik de positie van Syriërs kracht bij te zetten door het delen van hun persoonlijke verhalen. Tot mijn grote frustratie duurde het lang voordat erkend werd dat deze mensen onze gastvrijheid verdiende. De mening van de meerderheid was sterker dan gedacht.
Deur op een kier
Inmiddels zijn mijn huisgenoten overstag gegaan. Niet allemaal omdat ze het zo graag wilden, maar omdat er geen onderhuurder meer door te schuiven viel. In ons huis gaan ze in de praktijk brengen waar Ghassan al zijn hele leven voor staat: “Wanneer een van mijn broeders op mijn deur klopt, dan is hij welkom net zoals ik altijd welkom zal zijn.” Ik ben ervan overtuigd dat nu mijn huisgenoten de deur op een kier hebben gezet voor het persoonlijke verhaal van een Syriër, er ruimte is voor het erkennen en herkennen van zijn persoonlijke relaas, het kweken van begrip en het sluiten van vriendschappen.
In Nederland hebben we meer Ghassan's nodig die zonder vragen hun deuren voor anderen openen
De moeilijkheid van het overbrengen van de impact van een crisis zit ‘m niet in het noemen van cijfers en het benadrukken van verschillen in cultuur, maar het zit ‘m vooral in het optekenen en overbrengen van de verhalen van mensen die onze gastvrijheid zo hard nodig hebben. In Nederland hebben we meer Ghassan’s nodig die zonder vragen hun deuren voor anderen openen. Mijn huisgenoten en ik hebben de deur al op een kier gezet, hopelijk staat over een paar maanden de deur wagenwijd open om alle persoonlijke verhalen van vluchtelingen te herkennen en erkennen.
