Wachten, wachten en nog eens wachten. Vluchtelingenkampen zijn een weinig inspirerende omgeving voor jongeren. Waar jongeren creativiteit en onbevangenheid omarmen, benadrukken opvangcentra regels en grenzen. Catherina Wilson (Universiteit Leiden) interviewde Centraal-Afrikaanse jongeren in de Democratische Republiek Congo, die het vluchtelingenkamp verruilden voor de stad Kinshasa. Waarom verlaten deze jongeren het opvangcentrum? En is de stad eigenlijk wel zo’n aantrekkelijk alternatief?
U doet onderzoek naar Centraal-Afrikaanse jongeren in de stad Kinshasa. Zij hebben het vluchtelingenkamp voor de grote stad verruild. Hoezo kiezen zij hiervoor?
“De mensen die naar Kinshasa trekken zijn vaak goed opgeleid. Het zijn ongeveer 500 vluchtelingen, terwijl er in heel Congo zo’n 90.000 Centraal Afrikaase vluchtelingen zijn. Veel van de mensen die de kampen hebben verlaten komen uit de Centraal-Afrikaanse middenklasse. Jongeren van twintig, dertig jaar die weten wat er in de wereld gebeurt en vaak internet gebruiken. In de kampen hadden ze opeens geen elektriciteit. Ze waren plots disconnected. Dat zorgt voor frustraties. In een stad heb je controle over je eigen leven, terwijl je in een kamp die controle beetje bij beetje verliest. Het heeft alles met menselijke waardigheid te maken. Ze hebben een uitzichtloze situatie in de opvangkampen. Mensen zitten daar alleen maar te wachten. Toen de kampen in Congo werden geopend moesten mensen wachten op water. Een poos later op voedsel. Dan weer op scholing.”
Er zijn dagen dat vluchtelingen niets te eten hebben
Hoe is het leven voor de Centraal-Afrikaanse jongeren in Kinshasa?
“Ze zijn naar de stad getrokken met het idee om te werken of te studeren. Als je geld hebt kun je gewoon in Kinshasa studeren. Het maakt niet uit of je vluchteling bent of niet. Een diploma is dus één van de belangrijkste dingen om mee te nemen als je vlucht. Maar de dagelijkse realiteit in Kinshasa is zwaar. Het is een stadsjungle waar zelfs voedsel onbetaalbaar is. Er zijn dagen dat vluchtelingen niets te eten hebben. Ik heb veel vluchtelingen gesproken die het in CAR goed hadden, maar die in Kinshasa nog maar net rond kunnen komen. Het vinden van werk is moeilijk, want mensen hebben geen connecties. Ook hebben ze een andere culturele achtergrond. Ze spreken weliswaar Frans, maar op straat in Kinshasa wordt Lingala gesproken.”
Hoe kijken ze naar hun toekomst?
“Het merendeel wil uit Kinshasa weg. Ze willen naar andere Afrikaanse landen of zelfs naar Europa. Velen hopen ooit terug naar CAR te kunnen. Het zijn idealistische jongeren die CAR weer willen opbouwen. Ze hadden daar een goed leven en hopen dat weer terug te krijgen. Deze jongeren willen niet met lege handen naar huis te gaan, maar met een diploma, geld of een onderneming.”
We moeten ons alleen afvragen of het VN-geld wel goed besteed wordt.
Toch verblijft een groot deel van de Centraal-Afrikanen nog steeds in kampen.
“Tsja, Kinshasa ligt 1.500 km van de grens met CAR. Weinig mensen kunnen een vliegticket veroorloven, dus nemen ze de boot. Dat is erg riskant. Die boten zijn overvol. Daarnaast spreken Centraal Afrikanen een andere taal, dus worden ze beet genomen of moeten ze extra betalen.”
Wat moet er in de kampen veranderen?
“Er moet meer naar de vluchtelingen worden geluisterd. Ik betwijfel in hoeverre de kampen zin hebben. Het gaat in de kampen meer om getallen dan om individuen. Een vluchteling in een kamp kost minder dan een vluchteling in een stad en resultaten zijn makkelijk meetbaar. In een Congolees vluchtelingenkamp is een internetcafé gekomen. Er is een tiental computers voor een honderdtal studenten. Hoe kan een student dan ooit zijn studie voortzetten?”
Krijgen jongeren in Kinshasa geen ondersteuning van hulporganisaties?
“Veel van de Centraal-Afrikanen dachten toen zij naar Kinshasa trokken, dat de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR voor hen zou zorgen. Dat bleek niet het geval. Medewerkers van UNHCR vertelden me dat er simpelweg geen budget is om de vluchtelingen in Kinshasa op te vangen. Begrijp me niet verkeerd. Die VN-medewerkers werken keihard. We moeten ons alleen afvragen of het VN-geld wel goed besteed wordt. In Congo heb je de grootste vredesmissie ooit qua medewerkers, qua middelen. Ze zijn er al vijftien jaar en er is nog steeds geen oplossing. Er moet meer in veiligheid en ontwikkeling in het thuisland worden geinvesteerd.”
