Bij de ingang hangt een foto van Jamila uit Jordanië die met de handen voor haar ogen haar tranen bedekt. De boodschap is helder: de oorlog in Syrië is verschrikkelijk, maar achter de handen en tranen zit een verhaal. Zo’n verhaal wordt verteld door de Syrische Salim tijdens de officiële opening in het kleine zaaltje naast de expositieruimte.
Mona van den Berg. Foto: Pleunie van Raak
De Syriër zegt dat hij met zijn familie is gevlucht toen IS lucht kreeg van zijn workshops over mensenrechten en vrijheid. “Ik ben eerst met mijn familie naar Egypte gevlucht, maar toen daar de bedreigingen doorgingen heb ik de overtocht gemaakt naar Italië. Ik betaalde 2500 euro en met 270 mensen zaten we op een boot van zestien vierkante meter. De reis duurde acht dagen en de laatste twee dagen heb ik alleen maar berekend hoe ik zou moeten springen als de boot zou zinken.” Dat Salim uiteindelijk in Nederland terecht komt, is puur toeval. “Ik had maar 890 euro waardoor de smokkelaar me niet naar Scandinavië kon brengen, maar naar Venlo.” Zijn vrouw Anwaar volgt later en het stel woont nu bijna twee jaar in Werkendam.
Geen getallen, maar mensen
Het is een van de verhalen van de Syriërs die Van den Berg portretteerde tussen januari en maart dit jaar in Jordanië, Servië, Macedonië en Nederland. Als voormalig asieladvocaat is ze verontwaardigd over de behandeling van vluchtelingen. “We praten over aantallen, terwijl het mensen zijn.” Ongeveer 150 geinteresseerden zijn afgekomen op de opening van de tentoonstelling Syrië: vijf jaar in oorlog.
Volgens de fotograaf onderscheidt dit project zich van andere projecten doordat er alleen maar Syrische mensen bij het project zijn betrokken, maar het niet alleen maar over hen gaat. Dat de oorlog in Syrië vijf jaar geleden begon, was een goede aanleiding om het fotoproject te maken. Met de hulp van elf ngo’s ging Van Den Berg begin dit jaar aan de slag. De foto’s en verhalen zijn gebundeld in een speciale uitgave die afgelopen dinsdag als bijlage bij dagblad Trouw verscheen.
Hoop op terugkeer
De foto’s uit de verschillende landen laten elk een ander verhaal zien. Op de gezichten van de vluchtelingen in de Macedonische en Servische kampen is enerzijds het verlangen naar een veilige plek te zien en anderzijds het verdriet vanwege de gedwongen vlucht uit hun geliefde Syrië. De foto’s uit Jordanië laten vooral de armoede en overlevingsdrang zien. Naast een tent op stokken staat een jongetje met een fiets. Op een van de stickers staan de woorden peace en love.
Onder de foto’s staan de dromen en wensen van de geportretteerden. Veel vluchtelingen hopen ooit terug te keren naar Syrië. “De situatie is in-en-in triest”, vertelt de fotograaf. “Veel mensen zijn getraumatiseerd door wat ze hebben meegemaakt in Syrië en wat ze meemaken op reis. Ik zou de hoopvolle kant wel willen laten zien, maar die is er gewoon niet bij de mensen die ik gesproken heb.”
Ik ben daar als mens, daarna pas als fotograaf
De afgelopen maanden maakte de fotograaf contact met Syrische vluchtelingen. De taalbarrière en het cultuurverschil waren geen belemmeringen. “Dat gaat heel natuurlijk. Ik stap op mensen af en dan begin ik te praten. Soms met handen en voeten of een knuffel. Ik begin nooit gelijk te fotograferen, maar ik zorg dat mensen zich eerst op hun gemak voelen. Ik ben daar in eerste instantie als mens, geïnteresseerd in hun verhaal. Daarna pas als fotograaf.” Salim en Anwaar prijzen die open houding. “De eerste keer dat we Mona ontmoette, gaf ze ons gelijk het gevoel dat ze onze vriend is. Ik heb veel mensen in Nederland ontmoet, maar nog nooit iemand die gelijk zo aardig en open was.”
Vooroordelen
Met de foto’s hoopt Van den Berg de vooroordelen over vluchtelingen weg te nemen en Nederlanders te binden met de nieuwkomers. “Veel mensen hebben hun mening over vluchtelingen al klaar, terwijl ze hun verhaal helemaal niet kennen. Ze worden bijvoorbeeld afgeschilderd als dieven, terroristen of verkrachters. De angst regeert in Europa. Dat vooroordelen nergens op gebaseerd zijn, blijkt ook wel als ik met dit soort mensen in gesprek ga. Als ik ze vraag: ‘Heb je weleens een vluchteling ontmoet?’ Dan is het gesprek snel afgelopen.”
Volgens Salim en Anwaar heeft de fotograaf veel invloed op hun nieuwe leven in Nederland. “Door Mona kom ik in contact met andere mensen”, zegt Salim. “Je wordt als vluchteling vaak raar aangekeken. Maar zoals vandaag heb ik met veel mensen gepraat die vragen naar onze situatie. Dat geeft mij het gevoel dat we geaccepteerd worden. Als je vluchtelingen wil helpen, praat dan met ze. Geef geen geld of spullen, maar geef ze het gevoel dat ze welkom zijn.”
De tentoonstelling is t/m 11 april te zien in het Humanity House in Den Haag.
