Hoe het is om ontheemd te zijn

Esperant Mulumba – geboren in DR Congo, opgegroeid in Zambia, gestudeerd in Kenia en Azië – is noodhulpverlener in de door oorlog geteisterde Centraal-Afrikaanse Republiek. Hij was op bezoek in Nederland en bekeek de foto’s die fotograaf Eddy van Wessel maakte voor de Dutch Relief Alliance: beelden van een werkelijkheid die Mulumba maar al te goed kent.

Bekroond fotograaf Eddy van Wessel bracht de Nederlandse noodhulp in de Centraal-Afrikaanse Republiek treffend in beeld. Tot 15 februari zijn de foto’s te zien in het perscentrum Nieuwspoort in Den Haag.

“Het eerste dat je ziet wanneer je aankomt in Bangui is dit vliegveld. Toen het geweld hoog oplaaide in 2013 vluchtten de mensen uit de hoofdstad hierheen. ‘Dit is de veiligste plek’ dachten ze, omdat er ook internationale troepen in de buurt waren. Zo ontstond in een mum van tijd een kamp waar letterlijk een paar honderdduizend mensen met stukken zeil, hout en golfplaat hun eigen stekje bouwden. Wie fit genoeg was pendelde op en neer: overdag naar hun eigen woning in de stad, of wat daarvan over was, om plunderaars op afstand te houden en ’s avonds, als het in de stad te gevaarlijk werd, terug naar het kamp.”

“Het kamp is een stad op zich geworden waar ellende en uitzichtloosheid zich ophopen. Kleine kinderen, ouderen, mensen met een beperking. Probeer je eens voor te stellen dat je hier als kind opgroeit. Of dat je er hoogbejaard moet zien te overleven, levend onder de vleugels van een afgedankt vliegtuig, hutjemutje met duizenden anderen. Voor mij staat dit kamp symbool voor de hele Centraal-Afrikaanse Republiek. Of je nou komt voor zaken, of om noodhulp te verlenen, wie naar het land vliegt komt hier aan en wordt gelijk met zijn of haar neus op de keiharde werkelijkheid geduwd.”

“Afrikaanse vrouwen willen er graag mooi uitzien. Kleurrijke kleren, elke week een ander kapsel, het hoort bij hun leven. In tijden van crisis en gevaar stopt dat. Geen werk, geen inkomen. Leven wordt overleven en alles wat je blij kan maken en energie geeft, net dat beetje extra, verdwijnt. Op straat zag ik niet zo lang geleden een jonge vrouw staan. Het was een prostituee. Ik vroeg haar waarom ze zo haar geld wilde verdienen. ‘Om spulletjes te kunnen kopen om mezelf te verzorgen’, zei ze me.”

“Waar je ook komt in de wereld, altijd hoor je ‘kinderen zijn de toekomst’. Maar als ergens oorlog uitbreekt, zijn kinderen en jongeren de eerste slachtoffers. Jongens worden ingelijfd als hulpje, als kok, of erger, als soldaat. Meisjes en jonge vrouwen moeten verder als seksslaven of huishoudhulp van gewapende strijders.

Om dat te voorkomen zorgen we voor veilige plekken waar kinderen overdag terecht kunnen en waar de kans aanzienlijk kleiner is dat ze worden ontvoerd of meegelokt. In de klas zijn ze veilig, dus zorgen we voor basiseducatie. Ze hoeven dan na de oorlog niet jaren onderwijs in te halen. Om ouders over de streep te trekken en hun kinderen naar onze klassen te sturen, verzorgen we ook voedzame maaltijden. Voor veel ouders is het voeden van hun kinderen namelijk een grote financiële last. Onderwijs biedt bescherming, een veilige plek waar kinderen hoop kunnen koesteren. En waar ze inderdaad de toekomst kunnen zijn van hun land.”

“Mensen in nood zijn waar ook ter wereld fundamenteel hetzelfde, ze hebben dezelfde dromen en behoeften. Wat verschilt zijn de omstandigheden, en die kies je niet.
Dit beeld raakt mij als vader. Of je nou vader bent in de Centraal-Afrikaanse Republiek, in Nederland of in Afghanistan: je houdt met heel je ziel van je kinderen. En als je door omstandigheden niet meer in staat bent om voor ze te zorgen, ze te voeden, naar school te laten gaan, geborgenheid en veiligheid te geven, dan breekt dat je als mens. Voor mij als vader van twee jonge kinderen is het bijna onmogelijk om niet de pijn te voelen van andere vaders en moeders die door oorlog en conflict hun rol als ouder niet kunnen invullen zoals ze dat graag willen.”

“Het is heel dubbel, want juist door mijn werk als hulpverlener kan ik  weinig bij mijn eigen kinderen zijn. Mijn vrouw woont met ze in Zambia. Dat is één van zwaarste kanten van dit werk. Gelukkig is er Skype, als de internetverbinding mee wil werken. En om de zoveel maanden kan ik even naar huis. Dan kan ik even gewoon vader zijn.”