Achtergrond

Hoe bewust ben jij van ‘framing’ in het vluchtelingendebat?

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Het is een 'instroom' van vluchtelingen, die je moet 'indammen'. Een 'tsunami'. In Nederland wordt het debat over de vluchtelingen opvallend vaak in nautische termen gevoerd. Dergelijke watertaal is een voorbeeld van framing: het “bewust of onbewust gebruiken van specifieke taal of beelden die associaties oproepen.”  De keuze voor bepaalde woorden of beelden bij een gebeurtenis kan van grote invloed zijn op de emotie die mensen voelen.  Na de publicatie van de foto van de verdronken peuter Aylan in September 2015 leken mensen juist bijzonder hulpvaardig naar asielzoekers toe. Terwijl na de gebeurtenissen in Keulen met oudjaar daar weinig van over was. Zijn journalisten zich wel voldoende bewust van de manier waarop de media het publieke debat kunnen beinvloeden?

Deze vraag werd voorgelegd aan drie sprekers, die elk op hun eigen manier bij de media betrokken zijn: Kiza Magendane (columnist en oprichter African Students United), Rianne van Vuren (redactie EénVandaag) en Steven de Winter (Stichting Media-ombudsman en oud-chef buitenland bij het NRC). Filmmaker en journalist Bahram Sadeghi was moderator. 

Is de journalist verantwoordelijk?

Volgens Steven de Winter maken journalisten nog te veel fouten in hun berichtgeving rond de vluchteling. Er moet meer aandacht komen voor de manier waarop een verhaal het publiek beinvloedt.  “Een journalist moet een afweging maken tussen zijn journalistieke belang en het publieke belang. Soms betekent dat dat je iets niet plaatst, of wacht totdat je dingen beter hebt uitgezocht. Je kunt als journalist niet zomaar iets publiceren en dan roepen, ‘na mij de zondvloed’.

Wat hem vooral stoort is dat journalisten veel informatie van elkaar overnemen zonder goed te checken of het wel klopt. Met name na Keulen verschenen er ineens een hoop citaten van anonieme bronnen. Zo zou een van de Syrische mannen die zich schuldig had gemaakt aan aanranding tijdens oudjaarsnacht hebben gezegd dat de Duitse staat voor hem moest zorgen, puur omdat hij een vluchteling was. 

Je kunt als journalist niet zomaar iets publiceren en dan roepen, 'na mij de zondvloed'

 "Wanneer ik zo’n uitspraak lees vraag ik me dan toch af hoe de journalist aan dat citaat is gekomen: veel Syriërs spreken helemaal geen Engels en het is een lawaai van jewelste tijdens zo’n avond. Dat niemad dat heeft uitgezocht is vreemd. Bedenk wel, we weten nog steeds niet wat er echt in Keulen is gebeurd.”

Feiten en cijfers

Rianne van Vuren, redacteur bij het tv-programma EénVandaag dat dagelijks ruim 1 miljoen kijkers trekt: “Politici blijven in de media vaak aantallen noemen waarvan al is aangetoond dat ze niet kloppen. Ik denk dat er onder veel journalisten te weinig kennis is van de cijfers. Er zouden wel wat meer dataspecialisten mogen werken bij redacties.”

Volgens Rianne herhalen media hun eigen en andermans negatieve berichtgeving te vaak, zoals de protesten tegen azc’s, waardoor een nieuw beeld, een nieuwe realiteit ontstaat. Ze laat een fragment zien met een boze Nederlandse mevrouw die op Facebook heeft gelezen dat vluchtelingen binnen vier maanden werk krijgen, terwijl haar eigen zoon niet aan het werk komt. Rianne: “Dat zij haar informatie van Facebook haalt betekent dat wij als redactie ook op Facebook aanweziger moeten zijn met informatie die wél klopt zodat zij wel een juist beeld kan vormen.”

Positieve noot

Het is een ding om te identificeren wat er allemaal niet goed gaat, maar het valt zaal en panelleden nog niet mee een oplossing te vinden voor hoe de media beter kan omgaan met framing. Rianne van Vuren raadt ons de filmpjes van AJ+ aan, een socialmediakanaal van Al Jazeera. "Al Jazeera laat net iets meer zien dan het NOS journaal, het geeft een beter beeld van hoe het echt is om bijvoorbeeld bij de grens bij Idomeni te staan." Maar filmpjes van twee minuten zijn natuurlijke geen compleet overzicht van hoe het probleem in elkaar steekt. Een combinatie met factchecking zoals  NRC vaak doet en het duiden van beelden en feiten zoals de Correspondent lijkt haar ideaal. 

Steven de Winter is niet onder de indruk van veel media – “hoe mallotiger je bent, hoe eerder je wordt uitgenodigd voor een talkshow” – maar als voorbeeld van hoe het ook anders kan, haalt hij een reportage uit het NRC aan, waarin de journalist met vluchtelingen meereist en ook met de smokkelaars praat. “Hij laat zien dat het ook maar gewone mensen zijn, omdat hij met iedereen praat en laat zien dat de vluchtelingen zich met hele gewone dingen bezighouden- werk, school, familie. Het is herkenbaar."  

Volgens Kiza Magendane is het daarom belangrijk dat er in de media en maatschappij niet alleen over vluchtelingen wordt gepraat, maar ook met hen.

De vluchteling is als een toneelstuk

“Ik zie de vluchteling als toneelstuk,” zegt Kiza, verwijzend naar zijn column voor OneWorld.  “Het debat blijft teveel hangen bij verdrietige verhalen voor de mainstream-media. Maar wanneer je over de vluchteling blijft praten, in plaats van met hem of haar, vergroot dat de afstand tussen ons. Progressief Nederland ervaart een soort moreel genot wanneer ze zielige foto’s van Aylan op social media herposten omdat ze dan denken aan de goede kant te staan, ze voelen zich superieur ten opzichte van de PVV’ers. Maar we moeten naar iedereen blijven luisteren, ook naar Henk en Ingrid.  Tenslotte maken zij zich zorgen over Nederland, ze willen hun land beschermen. Pas wanneer zij met elkaar en met vluchtelingen in contact komen kan er iets veranderen.”

We moeten volgens de publicist voorbij het cynisme kijken, afstand doen van zielige verhalen en weer zien wat voor een talent Nederland in huis heeft. Kiza verwijst naar schrijvers Vamba Sherif en Rodaan Al Galidi, “zij zijn verrijkingen voor Nederland en bronnen van inspiratie voor mij.” Daarnaast moeten ook de verhalen van gewone Nederlands verteld worden: “mensen doen goede dingen voor elkaar. Zonder de hulp van mijn docente Nederlands had ik nooit kunnen studeren.” 

Steven valt Kiza bij: hoewel er in de media ook goede verhalen worden gemaakt, kan er pas echt wat veranderen “als mensen persoonlijk ervaren hoe het is om de ander te ontmoeten.”

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons