Franse troepen hebben dit weekend in Mali flink wat luchtgeschut ingezet om islamitische rebellen buiten de hoofdstad te houden. Maar wie zijn deze rebellen, die ook wel 'jihadistische strijders' of 'terroristen' worden genoemd? En wat heeft het woestijnvolk van de Toearegs ermee te maken? OneWorld vroeg een specialist het nog eens haarfijn uit te leggen.
Op OneWorld waarschuwde de Malinese populatie in Parijs al voor dit conflict in deze mooie reportage.
Wie zijn die rebellen eigenlijk?
De rebellen in Noord-Mali zijn een bonte verzameling extremisten uit de hele wereld. Hun bindmiddel is het gedachtegoed van al Qaida. Ze willen leven volgens de sharia (islamitische wet) en die zo nodig met geweld invoeren. Aan democratie hebben ze geen boodschap. In de Koran en de hadith (tradities over het leven van de profeet Mohammed) staat volgens hen precies hoe moslims moeten leven, wat de meerderheid van de Malinese bevolking daar van vindt is niet belangrijk. In de voorlopige regering die de extremisten in de stad Gao installeerden, zitten volgens lokale journalisten meer buitenlanders dan Malinezen. De minister van Goede Zeden komt uit Saudi Arabië, andere ministersposten worden bekleed door een Egyptenaar en een Tunesiër.
De afgelopen tien jaar verdienden de extremisten naar schatting tussen de 50 en 300 miljoen euro losgeld met het ontvoeren van westerlingen. Op dit moment houden ze tien Westerse gijzelaars vast, onder wie de Nederlander Sjaak Rijke. Volgens diplomaten krijgen de extremisten geld van sympathisanten in Saudi Arabië en Qatar. En ze zouden veel geld verdienen met de drugshandel. Volgens de VN wordt ongeveer een kwart van alle cocaïne voor de Europese markt doorgevoerd via West-Afrika. In Noord-Mali zijn meerdere malen drugstransporten onderschept .
En wat hebben de Toearegs ermee te maken?
De Toearegs, het woestijnvolk bij wie niet de vrouwen maar de mannen zich sluieren, zijn een van de grootste bevolkingsgroepen in Noord-Mali. Begin 2012 begonnen ze een gewapende strijd voor een onafhankelijke staat. Ze sloten een tijdelijk verbond met al Qaida. Maar nadat het Malinese leger was verslagen, kaapten de extremisten de opstand. Sommige Toeareg-leiders sloten zich aan bij de extremisten, anderen sloegen op de vlucht. Veel Malinezen houden de Toearegs verantwoordelijk voor de huidige crisis. Nu het Malinese leger de controle over het noorden terugkrijgt, bestaat de vrees voor wraakacties. ’Ik ben bang voor genocide’, zegt Zakiyatou Oualett Halatine, Toeareg en oud-minister van Toerisme in Mali. Tussen 1990 en 1996, toen de Toearegs ook vochten voor onafhankelijkheid, werden volgens Oualett Halatine duizenden onschuldige burgers afgeslacht.
Hoe kon het zo ver komen?
De kern van het probleem ligt in Algerije, waar het leger in 1992 de verkiezingsoverwinning van het Islamitisch Heilsfront (FIS) ongeldig verklaarde. FIS-aanhangers begonnen een guerrilla-oorlog, die aan naar schatting 150.000 mensen het leven kostte. In de loop der jaren trokken de extremisten, op de vlucht voor het Algerijnse leger, steeds dieper de Sahara in. In 2003 openden ze hun eerste basis in de woestijn van Mali. Het leger van Mali trad niet op, waardoor de extremisten steeds meer invloed konden krijgen. Ze deelden geld uit en trouwden met lokale vrouwen.
Hoe gematigd zijn de moslims in Mali?
Bijna alle Malinezen zijn moslim. Net als elders in de islamitische wereld is fundamentalisme de afgelopen jaren toegenomen. De meeste Malinezen keuren terrorisme af, maar voor de sharia is steeds meer steun. De Hoge Islamitische Raad (HCI) in de hoofdstad Bamako is een van de belangrijkste pleitbezorgers van islamisering. 'Waarschijnlijk is de HCI de invloedrijkste maatschappelijke organisatie in Mali', aldus de gevluchte journalist Intagrist al Ansari, die onder meer werkt voor de Nederlandse wereldomroep. 'Geen enkele politieke partij kan tippen aan die populariteit.'
Waarom grijpt Frankrijk in?
Begin januari dreigden de extremisten op te rukken naar de Malinese hoofdstad Bamako. Op verzoek van de Verenigde Naties en de president van Mali besloot Frankrijk, dat als oud kolonisator permanent militairen in de regio heeft, om in te grijpen. Parijs vreesde dat de extremisten de hele regio zouden destabiliseren en beweert dat de extremisten een bedreiging vormen voor Europa. Een andere reden zijn economische belangen. Relatief veel Franse bedrijven zijn actief in de regio, buurland Niger is een van de grootste uraniumproducenten ter wereld.
Foto: US Army
