Drie jaar geleden gooide hij de knuppel in het (linkse) hoenderhok door zijn stelling dat bescheiden migratie goed is maar grote aantallen migranten die niet integreren een samenleving kunnen ontwrichten. Binnenkort komt de befaamde Engelse ontwikkelingseconoom Paul Collier met een nieuw boek over de vluchtelingencrisis. Zijn these dit keer: we kunnen het geld voor opvang van asielzoekers beter inzetten voor het creëren van banen voor Syrische vluchtelingen in de omringende landen. Op woensdag 16 november spreekt hij bij de conferentie #Ignite2016 in de Beurs van Berlage te Amsterdam.
Econoom Paul Collier.
In 2013 publiceerde u Exodus dat de kosten en baten van migratie voor de migrant zelf, het ontvangende land en het land van herkomst behandelde. Toen ging het vooral over economische migratie vanuit Afrika. De massale vlucht uit Syrië heeft een andere achtergrond. Wat heeft dat voor uw analyse van het vluchtelingenvraagstuk betekend?
“Ik kom in maart met een nieuw boek dat aan de Syrische vluchtelingencrisis is gewijd. Ik wil het krakkemikkige systeem van vluchtelingenopvang hervormen. Daarbij ga ik ervan uit dat onze plicht om mensen te redden vooral neerkomt op de plicht om het normale leven zo veel mogelijk te herstellen. Dat is iets anders dan het bevorderen van migratie.
Het gaat erom de waardigheid van werk te creëren in een aantal safe havens rond Syrië. De overgrote meerderheid van de vluchtelingen blijft in de regio. Daar vermijden ze de opvang van UNHCR in grote kampen, maar strijken ze neer in steden om – illegaal – aan de slag te kunnen. In wat het Jordaanse model is gaan heten sta je vluchtelingen juist toe aan het werk te gaan. Voorwaarde is natuurlijk wel dat er geld en banen in de regio gebracht worden, anders concurreren vluchtelingen alleen maar met de eigen beroepsbevolking.
In de regio kunnen vluchtelingen bedrijven opzetten die ze als de vrede uitbreekt mee kunnen nemen naar Syrië. Daarmee loop je alvast vooruit op de wederopbouw.”
Moeten we vluchtelingen dan niet meer hier opvangen?
“De huidige opvang in Europa betekent weinig voor het redden van vluchtelingen. We hebben immers al een aantal safe havens in de regio. Het voornaamste effect is dat je Syrië berooft van haar best opgeleide mensen.”
Maar moet je mensen dan tegenhouden?
“Nou, wij hebben niet de plicht om mensen gouden kansen hier te bieden. Je moet ze de kans geven hun oude leven op te pakken. Nu romen we in Europa de Syrische elite af, maar we doen niks met ze. In plaats daarvan hebben we behoefte aan Europese bedrijven, met name ook Nederlandse, die zich in het Midden-Oosten willen vestigen en vluchtelingen in dienst nemen. ”
Wij hebben niet de plicht om mensen gouden kansen hier te bieden. Je moet ze de kans geven hun oude leven op te pakken
U heeft het over het Jordaanse model, maar zo prettig is het niet in de regio. Twee maanden geleden verschenen nog alarmerende berichten over duizenden vluchtelingen die vastzaten in de Berm, een stuk niemandsland tussen Syrië en Jordanië.
“Dat was verschrikkelijk, maar het was een signaal van Jordanië dat het de kosten voor de opvang van vluchtelingen niet meer kon dragen. Toen besloot het de grenzen te sluiten.
Nu is de Jordaanse regering bereid 200.000 werkvergunningen af te geven, op voorwaarde dat Europa eindelijk financieel over de brug komt en haar markt opent. Dan kunnen we van de vluchtelingen een economisch interessante propositie maken die investeerders aantrekt. We moeten vluchtelingen van juridisch probleem naar ondernemer zien te krijgen, van courtroom naar boardroom. En ze daar aan het werk krijgen, is ook nog eens veel goedkoper dan ze hier opvangen.”
U heeft al eens eerder door laten schemeren dat bedrijvigheid de oplossing voor allerlei problemen vormt. Kan het volgens u migratie wereldwijd indammen?
“Ja, veel migranten komen uit fragiele staten. Daar hebben ze een nijpend tekort aan banen. In een fatsoenlijk bedrijf is een Afrikaan bijvoorbeeld een wonder van productiviteit. Veel meer dan wanneer hij keuterboert, of op straat sigaretten verkoopt.
Maar in dat soort landen zie je weinig moderne bedrijven. Die gaan daar liever niet heen, omdat ze de investering te riskant vinden. Tegelijkertijd is er een enorm publiek belang mee gemoeid dat ze er wel gaan beginnen.
Een aantal landen rond de Sahel zijn stabiel genoeg om in te investeren. Ik heb zelf met tien anderen wat geld gestoken in een bedrijfje dat rijst maalt en distribueert in Sierra Leone. Worden we er vet van? Nee. Maar het bedrijfje met z'n hele keten verschaft nu al werk aan veel Sierraleonezen.
Je moet in dat soort gebieden een pioniersgeest bezitten. Sommige bedrijfjes mislukken, maar degene die slagen zullen massaal nagevolgd worden.”
De armste landen betalen de prijs voor de asielopvang
Moet daar publiek geld heen? Als een onderneming subsidie nodig heeft, is ze dan wel levensvatbaar?
“Het gaat om erom ze een duwtje te geven, geen permanente subsidie. Daar moeten we publiek geld voor zien te krijgen. Er moeten nieuwe verbonden worden gesloten tussen donoren, bedrijven en ngo’s – die tot nu toe nogal anti-business waren.
Ik vind de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO een mooi voorbeeld van een aanjager van business in ontwikkelingslanden die bedrijvigheid opzet zonder zelf geld te hoeven verdienen. Wat FMO doet, moet opgeschaald worden.”
U houdt een hernieuwd pleidooi voor ontwikkelingshulp. De realiteit is dat in veel landen, waaronder Nederland, het ontwikkelingsbudget uitgehold wordt door er asielopvang uit te financieren.
“Ja, die budgetten worden volledig uit het lood geslagen. Het ergste voorbeeld is Zweden dat het hulpbudget heeft geplunderd voor de opvang van een paar duizend asielzoekers. Er zit een totale wanverhouding in de kosten: een asielzoeker kost meer dan honderd keer zo veel als een inwoner van een hulpontvangend land.
De armste landen betalen dus de prijs voor de asielopvang. Dat is niet te verdedigen, en een criminele stupiditeit.”
Paul Collier houdt een keynote speech op de SPARK-Ignite conferentie Tackling Instability, Radicalisation and Forced Migration, 16 november in de Beurs van Berlage Amsterdam.
