Aleppo’s bommenpauze: ‘Ik weiger te gaan’

De inwoners van de Syrische stad Aleppo hebben een voor de afgelopen vijf jaar ongekend rustige nacht gehad. “Het voelt vreemd aan, we zijn het niet meer gewend. Het is raar, ik word er nerveus van”, zegt een inwoner van het belegerde deel in het oosten van de stad. Velen geloven niet in de wapenstilstand, en wantrouwen de veiligheid van de routes naar buiten. “Ik weiger te gaan. De vorige keer is er door het regime geschoten op mensen die via de humanitaire corridor de stad uit probeerden te komen.”

De Franse president Hollande en de Duitse bondskanselier Merkel zeiden woensdagnacht  in Berlijn 'sancties tegen Rusland niet uit te sluiten'. Na een ontmoeting met Vladimir Poetin voorafgaande aan de EU top, bestempelde Hollande dat de bombardementen op het oosten van Aleppo als 'oorlogsmisdaden'. Poetin verklaarde zich bereid tot een verlenging van de humanitaire pauze. 

Humanitaire pauze

Vandaag om 07.00 uur Nederlandse tijd is de 'humanitaire pauze' van bombardementen van Rusland en Syrische Regime op het belegerde deel van Aleppo ingegaan. Elf uur zou men de naar schatting 275,000 bewoners geven om via zes corridors voor burgers, en twee corridors richting Idlib en de Turkse grens voor rebellen inclusief wapens, de stad te verlaten. Dit zou de oppositie de kans geven zich te onderscheiden van de door de VN als terroristische organisatie aangeduide Jabhat Fateh al-Sham, tot voor kort het aan al-Qaeda gelieerde Al-Nusra Front.
President Erdogan van Turkije verklaarde te willen samen werken met Rusland om deze groep te evacueren.  De VN schat dat er zo'n 900 Jabhat Fateh al-Sham rebellen zijn onder de naar schatting 8000 rebellen in het gebied, terwijl anonieme diplomatieke bronnen Reuters een aantal van maximaal 200 melden. 

Michael Stephens, research fellow voor Midden Oosten Studies en hoofd van RUSI Qatar, is sceptisch. “Dit zijn klassieke tactieken; onderhandelen over humanitaire toegang in plaats van praten over oplossingen voor het conflict zelf. Dit gaat al drie jaar zo. Rusland wil wellicht overkomen alsof zij zich bekommeren om humanitaire kwesties, maar het is erg moeilijk te in te schatten wat zij zullen toelaten qua humanitaire hulp.” De VN zegt dat de pauze niet lang genoeg is voor hulporganisaties om de stad met hulpgoederen te bereiken, en dat er slechts tijd is om tweehonderd gewonden te evacueren. 

Hezbollah's media tak meldde gisteren dat bussen klaar staan aan de checkpoints van de belegerde stad. Deze Libanese groep is naast Rusland en Iran ook een actieve bondgenoot van het Assad-regime. “Ik haat de groene bussen", zegt Yahia Toutounjiey via Facebook Messenger. “Voor de oorlog waren ze gewone stadsbussen en ik vond het leuk om er in te reizen, maar nu worden ze gebruikt om mensen weg te voeren.” Yahia is leraar natuurkunde en scheikunde op een school voor tieners die nog steeds open is voor zo'n 70 leerlingen. Hij vertelt hoe leerlingen ondertussen ogenschijnlijk zonder angst naar school komen, maar wel steeds bleker worden en afvallen door het voedsel- en watertekort in de stad. Hij maakt zich zorgen over wat experts soms aanduiden als forced population transfer of, ironisch genoeg, social engineering. “Ze verplaatsen mensen naar Idlib, ik weet niet waarom altijd naar Idlib. De oppositie heeft daar volledig de controle, misschien verzamelt het regime daar de anti-Assadbevolking om ze daarna af te maken.”

Dit beeld roept al gauw herinneringen aan de bussen ten tijde van Srebrenica. Minister Koenders waarschuwde begin augustus in een opiniestuk in dagblad Trouw en The Independent al voor 'een soortgelijke volkerenmoord als Srebrenica en Rwanda'. Michael Stephens denkt dat er zeker sprake is van 'social engineering' (mensen zo manipuleren dat ze door de overheid gewenst gedrag vertonen) in deze oorlog. “Niemand gelooft dat Putin iets anders zal accepteren dan dat Aleppo voor honderd procent onder Assad's controle is. Er bestaat geen twijfel over dat de bevolking die achter blijft in Oost-Aleppo in een erg moeilijke positie zit. Ze hebben gelijk om de volksverhuizing niet te vertrouwen. Niemand weet waar zij heen gaan of eindigen, en er is over het algemeen geen geloof in amnestie. Zullen de bewoners die weggevoerd worden terug kunnen keren? Het lijkt me sterk.”

Een tweede Grozny

De ooit grootste stad van Syrië, en het financiële en zakelijk hart van het land, wordt ook gevreesd een tweede Grozny te worden. De Amerikaanse staatssecretaris John Kerry verwees deze week naar de volgens hem 'vrede door middel van vernietiging' strategie van de Russen. In de jaren '90 werd de Tsjetsjeense hoofdstad door middel van 'carpet bombing' met de grond gelijk gemaakt om zo de Tsjetsjeense separatisten te verslaan. Muhammed Shib, een media-activist die in het oude gedeelte van de stad woont, documenteert de bombardementen. “De meeste wapens die het regime en Rusland gebruiken zijn internationaal verboden. Clusterbommen, bunker busters, zelfs chemische wapens met chloor en witte fosfor worden tegen ons ingezet. Maar tot nu toe heeft de internationale gemeenschap niet ingegrepen. Misschien zei Ban Ki-moon een keer dat hij zich zorgen maakte. Maar zijn woorden helpen ons niet.”

Ahmad Shurom, 40, ook wel Abu Nadim genoemd, was voor de oorlog mediamanager van het Syrische voetbalelftal. Nu is hij judocoach en lid van een civiele organisatie die er voor zorgt dat vijfhonderd kinderen nog steeds kunnen sporten. Vorige week viel een 'bunker buster' bom op een van hun ondergrondse locaties. Bunker busters vallen sinds kort op Aleppo, en slaan kraters van vijf meter om ondergrondse schuilplaatsen, scholen en ziekenhuizen te verwoesten. Abu Nadim: “Er vliegen altijd drones in de lucht, die de beweging op de grond monitoren voordat er gebombardeerd wordt. Ik weet zeker dat dit soort plaatsen een doelwit zijn. We namen nog voorzorgsmaatregelen, wij deden bijvoorbeeld geen lichten aan die dag. Maar het mocht niet baten.”

Een vader, zelf taekwondocoach, en zijn trainende tweeling dochters Malak en Lujain Anjirini van acht kwamen om. Het kostte de White Helmets, de burger-reddingsdienst in oppositie gebieden van Syrië, twee dagen om de lichamen uit te graven en te bergen.” Ook tijdens het interview met Abu Nadim was de lucht niet veilig. Halverwege meldde Abu Nadim dat er gevechtsvliegtuigen boven zijn buurt verschenen en moest hij het gesprek stoppen om te schuilen.

Soms treft een bom een hele familie. Verhalen als deze resoneren door de stad. Een vrouw verloor vorige week in een klap haar hele familie. Zelf was zij niet in staat om er over te praten, maar haar man, Abu Qutaiba al-Halabi, vertelt: “We zoeken nu al zes dagen naar de lichamen van de familie van mijn vrouw. Ons gebouw had vijf verdiepingen, maar je ziet nu alleen nog maar de laatste twee verdiepingen uit de grond steken. Het is compleet verwoest. Er woonden zes families in dit gebouw. Een man die met een grote familie in het gebouw woonde, ging water halen voor de inslag. Toen hij terug kwam, had hij negen familieleden verloren. Verderop begroef een man na een bom zijn familielid, kwam terug, werd geraakt door een nieuwe bom en overleed zelf.”

Eén dokter per duizend mensen

De overlevenden komen in een van de weinige ziekenhuizen. Dokter Bakri Maaz is orthopedisch arts en werkt in veldhospitaal Zarzur. “Er zijn momenteel rond de 35 doktoren over voor de 35.000 mensen in mijn district. Dat is een dokter per duizend mensen. Als er door een aanslag veel gewonden binnenkomen, kunnen we niet iedereen helpen. De patiënten met een kleine overlevingskans, zoals grote schade aan het brein of zenuwsysteem, geven wij pijnmedicatie en laten we in vrede sterven. Ondanks dat we het zien als een soort moord, kunnen we dan anderen die meer kans maken helpen. Vaak weten zwaargewonde mensen dat ze het niet gaan halen, en realiseren ze zich dat ze ruimte moeten maken voor een ander leven.”

“De internationale gemeenschap weet dat ziekenhuizen doelwit zijn van het regime, en dat artsen uit dit gebied opgepakt, gemarteld en gedood worden. We denken nu zelfs dat de VN een partner van het regime is. We zijn alle hoop in de internationale gemeenschap verloren omdat ze zich geen raad weten of door hun stilte instemmen. Wij hebben een gezegde in het Arabisch 'stilte over onrechtvaardigheid is hetzelfde als medeplichtigheid aan de onderdrukker'."
 Daarna slaat er tijdens dit interview in het gebouw naast het ziekenhuis een bom in (zie foto). Iedereen komt met de schrik vrij, een klein wonder. Wel is er aanzienlijke schade. 

Een senior NATO diplomaat vertelde persbureau Reuters op basis van westerse intelligence dat Rusland zijn hele noordelijke marine vloot en een groot deel van de Baltische vloot, inclusief vliegdek schip, naar Syrië stuurt. “Dit is de grootste verplaatsing sinds het einde van de Koude Oorlog. Over twee weken gaan de luchtaanvallen op Aleppo enorm toenemen.” 

Toch in Aleppo blijven

Sommige bewoners houden ondanks alles hoop en zijn hun geloof in 'de revolutie' niet verloren.  Muhammed is vanaf het begin van de opstand actief in het verzet tegen het regime. “Ik wil afmaken waar ik aan begonnen ben. Er vechten nu sektarische milities uit Irak, Libanon, Iran en Afghanistan mee aan de kant van het regime. Als ik weg ga, nemen zij mijn plaats en mijn land in. Dus moet ik hier blijven tot ik mijn vrijheid, en die van mijn mensen, heb bereikt. Waarom weet ik niet, maar ik heb het gevoel dat de bevrijding nabij is.”

Een groot deel van de bevolking kiest er voor om in Oost-Aleppo te blijven, ondanks dat velen geloven dat er na elke wapenstilstand een bloedbad volgt. Yahia, die naar Turkije gevlucht was maar zoals velen later toch teruggekeerd is, zegt dat 'er na elke wapenstilstand een nieuwe soort bom wordt ingezet'. “Ik geloof ook niet dat er een corridor zal zijn. Maar Rusland en het regime zullen zeggen dat er na de zogenaamde 'evacuatie' geen burgers meer zijn, en zullen Aleppo dan van de kaart vegen.”

Dokter Bakri Maaz zegt ook te willen blijven, om zijn mensen te helpen. “Ook al geloof ik niet dat de aanvallen zullen stoppen, ik zal hier blijven tot de overwinning op het criminele regime.”

Yahia is beduidend minder hoopvol dan Muhammed. “Ik zal blijven in het gebied waar ik opgegroeid ben. Maar ik denk dat ik binnenkort dood zal zijn.”