Achtergrond

Premium koffie uit de puinhoop van Jemen

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Kom naar de workshop van Mokhtar Alkhanshali 

 

Woensdag 16 november komt Mokhtar Alkhanshali voor een workshop naar de Ignite Conference van SPARK in de Beurs van Berlage in Amsterdam. Er zijn nog kaarten beschikbaar. 

Hij laat foto’s zien van hoe hij er in Jemen uit ziet: een traditioneel gewaad met tulband, gewapend met een AK-47, een handgranaat en een dolk. “Sommige vrienden zeggen dat ze het cool vinden. Er is in mijn ogen niets cools aan. Het is onderdeel van mijn leven daar en ik moet er nu eenmaal zo uit zien. Maar het is niet makkelijk om daar zo te leven. Je bent koffie aan het uitzoeken maar in de tussentijd moet je continu een geladen machinegeweer bij je hebben. Helaas is het de realiteit.”

Mijn koffie was de meest gewaardeerde koffie in de geschiedenis van de conferentie.

Indiana Jones
In Amerika wordt hij de “Indiana Jones van de koffie” genoemd. Dat heeft alles te maken met zijn vlucht uit Jemen, eerder dit jaar. “De opstand van de Houthi-rebellen resulteerde in een soort van oorlog tussen Iran en Saudi-Arabië die wordt gevochten in Jemen”, vat hij samen. Eind maart begon een Saudi-Arabisch geleide coalitie de hoofdstad Sanaa te bombarderen omdat deze in handen was gevallen van de rebellen. Omdat de Verenigde Staten haar burgers niet evacueerden, zat Alkhanshali vast in de hoofdstad. Hij laat foto’s zien: “Het lijkt misschien op vuurwerk, maar dat is het niet. Dit zijn explosies, die ik zelf heb gefotografeerd vanuit mijn appartement. Ik vreesde voor mijn leven.” Via een wonderlijke ontsnapping (zie kader) wist hij het land te verlaten. Deze ervaring benadrukt onder wat voor een omstandigheden hij zijn koffie produceert.

De ontsnapping: 

Omdat de Verenigde Staten zijn burgers niet evacueerden zat Alkhanshali vast in de hoofdstad. Hij besloot samen met een vriend de gevaarlijke reis naar de kust te maken, langs alle Houthi-checkpoints. Vervolgens staken ze met een gammel bootje de Rode Zee over, naar Djibouti. Ze werden daarmee de eerste Amerikanen die het land wisten te ontsnappen en hun verhaal werd groot uitgemeten door onder andere NPR, BBC en Al-Jazeera. “Ik was neerslachtig over het feit dat mijn eigen overheid me aan mijn lot overliet. Maar als een persoon maakte het me moedig. Als ik dit kon overleven, dan kan ik nog veel meer overleven. Mijn zaken waren kapot, ik kon geen kant op. Vanuit het diepste en donkerste dal van mijn leven wist ik weer terug te komen.” 

Vlak na zijn ontsnapping stond hij op een belangrijke conferentie over koffie met 15.000 bezoekers, waar zijn koffie werd gewaardeerd: “De koffie de ik mee bracht naar die conferentie was de hoogst gewaardeerde koffie ooit op die conferentie.” Daarom wijdde Roast Magazine, (“de New York Times van de koffie” volgens Alkhanshali), een lang artikel aan hem, waarin het stelt dat zijn koffie de show stal.

 

Ik dacht, mijn god, wat gaat er morgen gebeuren?

Koppig
Alkhanshali groeide op in Californië maar is van Jemenitische afkomst. Zijn familie zit al negen generaties in de koffie-industrie. Toch besloot hij pas kort geleden om ook deze industrie in te gaan. “Ik ging vaak naar Jemen en was altijd sterk verbonden met het land. Ik was altijd meer geïnteresseerd in rechten en zo, maar wilde uiteindelijk iets doen wat de wereld zou dienen voordat ik sterf, snap je?” Toch is het een tamelijk opportunistische beslissing geweest om naar Jemen te vertrekken: “Ik had niet echt een plan. Ik begon, raakte geobsedeerd en stopte met mijn rechtenstudie. Toen vertrok ik naar Jemen.”

Mokhtar Alkhanshali MochaMill Picking Premium Coffee Yemen Mokhtar Alkhanshali selecteert zijn koffie / Foto: MochaMill

Je komt in Jemen aan. Het land is in oorlog en jij wil er koffie uit exporteren. Hoe begin je aan zoiets?

“Ik ben heel Jemen doorgereisd, bergen op, valleien af. Ik viel achttien kilo af. Ik kreeg malaria, kreeg lintworm en nog meer van dat soort dingen. Ik nam een aantal koffiesamples mee en na ze geproefd te hebben besloot ik dat er twee met potentie waren. Dus toen ging ik aan de slag.” Sinds 2013 is hij bezig met MochaMill. “Toen ik in Jemen aankwam waren er drone-aanvallen, explosies, schietpartijen. Er waren een heleboel signalen die me waarschuwden om te stoppen. Maar ik ben erg koppig en blijf maar doorgaan.”

Jemenitisch dorp waar MochaMill koffie vandaan haalt / Foto: MochaMillYemen Village Mokhtar Alkhanshali MochaMill

Ik heb gehoord dat de meeste buitenlandse ondernemers zijn vertrokken uit Jemen. Waarom jij niet?

“Precies. Ik breng geld naar Jemen, maar de meeste halen hun geld er juist weg.”

Maar hoe ben jij dan in staat om zaken te doen in Jemen in deze chaos?

“In februari namen de Houthi-rebellen de hoofdstad over, de president en premier traden af. Dus ik dacht, mijn god, wat gaat er morgen gebeuren? Hoe zal Jemen kunnen functioneren? De volgende dag werd ik wakker en zag ik dat alles normaal was. Ik realiseerde me dat we eigenlijk nooit een echte overheid hadden. Er is er nooit een geweest! We waren altijd al behoorlijk autonoom. Het enige wat ik nodig heb is een haven. Als er geen haven is, verscheep ik het zelf. Ik bedenk wel wat.”

Het lijkt me dat het niet eenvoudig  is om door iedereen met rust gelaten te worden in een oorlogssituatie. Heb je veel vijanden in Jemen?

“Niemand weet wat ik doe, het lijkt niemand te boeien. Er zijn veel grote partijen bezig. Ik werk heel kleinschalig. Ik koop maar hele kleine porties. Ik koop misschien drie containers per jaar, anderen kopen er vier per maand.”

Dus voor die boeren ben jij één van de vele kopers?

“Nou nee, deze boeren verkopen aan niemand behalve mij. Ik zoek hele specifieke koffiebonen uit, gebaseerd op kenmerken van hoogte, het ras koffie, enzovoort. Andere handelaren zijn niet zo specifiek, het maakt ze niet uit.”

Alkhanshali schenkt koffie op traditionele wijze / Foto: MochaMillTraditional Coffee Yemen Mokhtar Alkhanshali

Geen van de boeren wist hoe hun koffie smaakte.

Kwaliteit
Wat opvalt aan het verhaal van Alkhanshali is zijn drang om het productieproces te perfectioneren. Op zijn website spreekt Alkhanshali over “nauwkeurige traceerbaarheid” en “hoge kwaliteitscontroles.”

Hoe ben je in staat om daarmee bezig te zijn in zo’n chaotische toestand als die in Jemen?

“Er zijn maar twee plekken waar ik werk. Ik heb allerlei plekken bezocht en dit waren de beste voor mij. De gronden bezit ik niet, dan doen de boeren zelf. Daarnaast hou ik de koffie van de verschillende boerderijen apart. Niemand deed dat: Jemenitische koffie is altijd gemixt. Met een naam als Arabian Mocha of zo. Het komt uit verschillende plekken. Maar iedere streek heeft zijn eigen smaak. Daarom is de traceerbaarheid zo belangrijk. Ik kan je de exacte locatie van de boerderij vertellen, met de namen van de boeren die er werken. Bovendien gaat het om kleine hoeveelheden. Van een boerderij kan ik maximaal zeven ton krijgen. Dus er zijn grenzen aan hoeveel ik kan produceren.”

Toch lijkt het me moeilijk om mensen te laten geloven in het project. Heb je investeerders gehad?

“Ja, drie. Maar we hadden weinig middelen in het begin. We begonnen gewoon en ik zei tegen de boeren: “Kijk, niemand geeft om jullie. De overheid, Ngo’s, ze komen naar jullie toe, nemen foto’s van jullie en gaan weer weg. Niemand gaat jullie helpen behalve jullie zelf. Ik geef jullie de kennis en hulpmiddelen om de koffie te veranderen, als jullie bereid zijn om er aan te werken.” Ik betaal hun materialen, als zij mij terugbetalen met koffie: een prima uitwisseling. Ik betaal ze ook hoge prijzen. Normaal gesproken krijgen ze zo’n 30 of 40 dollarcent per kilo. Ik betaal ze zes dollar voor een kilo gedroogde bonen. Niemand in de wereld betaalt zoveel.”

Wil dan niet iedereen meedoen?

“In bepaalde dorpen wil iedereen meedoen, ja”

Alkhanshali inspecteert zijn koffie / Foto: MochaMokhtar Alkhanshali MochaMill Premium Coffee Yemen

Dus komen er steeds meer boeren die aan jou willen verkopen…

“…en moet ik duidelijk krijgen hoeveel ik kan verkopen. Ik kan niet van een miljoen boeren kopen want ik heb zelf ook geen miljoenen klanten. Maar op dit moment is de vraag veel groter dan het aanbod. We zullen zien of dat verandert.”

Volgens Alkhanshali was het vooral belangrijk om de boeren bekend te laten worden met koffie. Daarom geeft hij de boeren les. Zo legt hij ze uit waarom alleen de rode bessen geplukt moeten worden.

Is het moeilijk voor hen om die omschakeling te maken? Omarmen ze die verandering ook echt, of doen ze het vooral voor het geld?

“Nee, ze willen vooral verandering zien. Ik vertelde hen dat onze grootouders alleen de rode bessen plukten en inderdaad, er deden daar nog verhalen de ronde over. Maar je verdient ook meer geld: de rode bessen zijn veel groter. Trouwens, ze wisten ook niet hoe de koffie smaakte. Slechts vijftien procent van hen dronk wel eens koffie. Ik liet ze blind verschillende soorten koffie proeven en ze bleken het meest van hun eigen koffie te houden.”

Dit is de allerergste politieke situatie in de geschiedenis van Jemen. En toch gaan wij door.

Hoop
Het verhaal van MochaMill heeft tot nog toe veel weg van een sprookje. Voor buitenstaanders klinkt het mooi en spannend, maar voor Alkhanshali zal het af en toe moeilijk zijn om de moed erin te houden.

Tot nu toe vertel je een succesverhaal. Ben je optimistisch over de toekomst?

“Er is één groot probleem: zorgen dat de koffie uit het land verscheept kan worden. Ik moet daarvoor naar allerlei partijen. Ik moet zorgen dat de rebellen mijn vracht niet plunderen op weg naar de haven. Ik moet geautoriseerd worden door de Saudische luchtmacht zodat mijn ladingen niet worden gebombardeerd in de haven. Er zijn piraten in de Rode Zee. Laatst was er zelfs een vloedgolf, want er was een cycloon geweest. Tien jaar aan regen viel in twee dagen naar beneden. Maar de komende dagen zou mijn koffie het water moeten bereiken. Dertien ton: mijn eerste verscheping.”

Voor het eerst sinds april?

“Nee, dat waren een paar samples. Nu gaat het om een scheepvracht. Als die vracht verscheept wordt, kan ik eindelijk adem halen. Dan heb ik eindelijk een stabiel bedrijf. Als het niet lukt, heb ik een groot probleem.”

Dus alles hangt af van één vracht?

“Alles is een groot woord, maar ik heb er wel twee jaar van mijn leven aan gegeven. Het is erg duur geweest en wat moet ik doen als ik niks kan verkopen? Er is geen plan B. Het moet verscheept worden, op wat voor manier dan ook. Het is allemaal heel moeilijk. Wie gaat er nou een half miljoen investeren in een gebied als Jemen en dan het risico lopen dat het allemaal weg zal zijn?”

Alkhanshali (midden) met koffiebonen / Foto: MochaMillAlkhanshali MochaMill Red Coffee Beans

Hoe denk je over de toekomst van het conflict?

“Ik heb altijd rekening gehouden met het ergste. Maar niemand weet hoe het zal gaan. Politricks. Ik zeg vaak dat koffie vaak verrassend en complex is, net als politiek.”

Maar je bedrijf is toch afhankelijk van de politieke situatie?

“Dit is de allerergste politieke situatie in de geschiedenis van Jemen. Nog nooit zijn we er zo slecht aan toe geweest als nu in dit land. En toch gaan wij door. Mijn boeren werken door, ze hebben hun werk nodig. Ik hoop dat ik honderd andere Mokhtar’s weet te inspireren om dit soort werk in Jemen te doen. Duizend zelfs! Want ik koop maar een paar procent. Dus er zijn meer mensen nodig die dit werk doen. Zo’n monopolie is niets voor mij. Ik leer graag andere mensen hoe ze dit kunnen doen. Iedereen moet er van profiteren.”

Zijn er andere mensen die het willen doen?

“Het probleem is dat je een mix nodig hebt. Een journalist noemde me een tribal bedouin hipster. Je moet iemand hebben die op een professioneel niveau over koffie leert, zoals ik in het Westen heb gedaan. Maar die persoon moet ook een AK-47 in minder dan twee minuten kunnen demonteren en in bergdorpjes kunnen en willen leven. Het is behoorlijk moeilijk om zo iemand te vinden. Op dit moment moet ik zoveel doen. Ik probeer MochaMill te demokhtariseren. Alles leunt op mij. Ik leef in twee tijdzones tegelijk.”

Het lijkt me een lastige situatie. Neem je eigenlijk wel eens een dag vrij?

“Ik heb al twee jaar geen vrije dag gehad. Maar als je iets doen wat je leuk vindt, is dat niet zo erg. Een dooddoener, maar zo is het wel.” 

Een abonnement op OneWorld magazine voor 25 euro

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons