Ik ben in India onder de indruk geraakt van de feitelijke potentie van microfinanciering. Natuurlijk maakt zo’n reis alleen het topje van de ijsberg zichtbaar. Ga maar na; India telt 500 miljoen mensen die onder de armoedegrens leven. Minder dan 10 procent van hen heeft een microkrediet, en daarvan heb ik alles bij elkaar misschien twintig vrouwen gesproken. Eén van hen is Sivagani, een 35-jarige vrouw uit een boerendorpje die met microkrediet een koe heeft gekocht waarvan ze de melk op de markt verkoopt en die mij trots vertelde dat ze wil uitbreiden tot zeker tien koeien. Of Kanta (32), die haar geld verdient met maken en verkopen van bloemenslingers. Gevraagd naar haar ambitie zei ze: “Mijn kinderen een betere opleiding laten volgen dan ik zelf heb gehad.”
Muhammes YunusDe manier waarop in India microkrediet wordt verleend, lijkt erg op het systeem zoals dat jaren geleden in Bangladesh werd geïntroduceerd door dr. Muhammad Yunus, winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede en een van de grondleggers van microfinanciering. In dit systeem wordt microkrediet vooral verstrekt aan vrouwenleengroepen, zogenoemde Self Help Groups, waarin de deelnemende vrouwen garant staan voor elkaar.
Drijvende kracht
Net als Oikocredit geloof ik heilig dat vrouwen de drijvende kracht zijn achter armoedebestrijding. Misschien helaas, maar ook ik moet constateren dat vrouwen eerder dan mannen bereid zijn in het welzijn van hun gezin te investeren en dan met name in het onderwijs van hun kinderen.
Ik heb veel bewondering voor de wijze waarop deze vrouwen zich staande houden. Zonder uitzondering hebben ze naast hun eigen, kleine onderneming ook nog steeds de volledige zorg voor hun gezin. Empowerment van vrouwen is een mooie ambitie, maar het betekent doorgaans niet dat de mannen meteen mee emanciperen. Werkdagen van twaalf uur of meer zijn voor deze vrouwen daarom eerder regel dan uitzondering.
Empowerment van vrouwen is een mooie ambitie, maar het betekent doorgaans niet dat de mannen meteen mee emanciperen
Wat mij tijdens mijn bezoek bovendien opviel is de manier waarop de microfinancieringsinstellingen zich kwijten van hun sociale taak. De wekelijkse groepsbijeenkomsten zijn al een feestje op zich. Deze vrouwen barsten werkelijk van de energie en ondernemingslust: ze ‘empoweren’ en stimuleren niet alleen zichzelf, maar ook elkaar. Voor de partnerorganisaties van Oikocredit vormen deze bijeenkomsten een prima gelegenheid om de deelneemsters aan de leengroepen te ‘scholen’ in de verschillende facetten van het ondernemerschap.
Huishoudportemonnee
Ook leren ze de vrouwen hoe ze hun huishoudportemonnee kunnen managen, nut en noodzaak van verzekeringen, hoe je kunt sparen en meer van dat. Voor ons is dat gesneden koek, deel van onze opvoeding zeg maar, maar deze vrouwen zijn veelal financieel ongeletterd en zijn zich niet altijd bewust van de complexiteit van geldzaken. En dat is dus precies het stuk waarop de verstrekkers van microkrediet zich ook inzetten.
Al sluit je per gezin één miniverzekering af voor een koe, 100 miljoen van dat soort verzekeringen vormen een interessant perspectief
Andhra Pradesh
Inmiddels hebben de banken de allerarmsten ook ontdekt. Je zou kunnen zeggen dat de microfinancieringsinstellingen de markt voor microkrediet hebben ontgonnen. Nu deze tot wasdom is gekomen, willen de banken ook hun graantje meepikken. Een lening kan nog zo klein zijn, vermenigvuldigd met 500 miljoen leidt elke rentemarge tot een duizelingwekkend bedrag. En al sluit je per gezin maar één miniverzekering af voor een koe, 100 miljoen van dat soort verzekeringen vormen een interessant perspectief. Naar mijn idee is daarom dé strategische vraag voor sociale investeerders: hoe bouw je aan het beter worden van individuele levens, terwijl je tegelijkertijd een tegenkracht organiseert tegen de macht van het grootkapitaal. Want je wilt toch geen herhaling van de desastreuze gebeurtenissen van enige jaren geleden, toen in India, met name in de deelstaat Andhra Pradesh, allerlei commerciële partijen opeens brood bleken te zien in microkrediet. Met als gevolg veel mensen zich tot over hun nek in de schulden staken, wat zelfs tot meerdere zelfmoorden heeft geleid.
Lokroep van banken
Het is een veelomvattende vraag en ik heb geen pasklaar antwoord. Het lijkt me wel een van dé strategische vragen waar Oikocredit zich, met andere sociale investeerders, in de nabije toekomst over zal moeten buigen. Want de lokroep van banken en verzekeraars is sterk, terwijl het sociaal rendement, dus de bijdrage die het microkrediet levert aan sociaal-maatschappelijke ontwikkeling van deze vrouwen, voor deze partijen tot nu toe nauwelijks een issue is. Het zou natuurlijk prachtig zijn als zij, in navolging en misschien zelfs door de invloed van partijen als Oikocredit en andere grote sociaal investeerders, dit sociaal rendement wél in hun beleid zouden gaan inpassen. Dan is ons doel in feite bereikt. Maar zo lang dat niet gebeurt, is met name het sociale rendement wat microfinanciering onderscheidt van andere financieringsstromen. En wat mij betreft is juist dat een voorwaarde voor duurzame groei.
