Iedere Indonesiër, baan of geen baan, mag sinds kort sparen voor zijn oude dag. Je zou verwachten dat ze staan te springen van blijdschap. Integendeel. Arbeiders willen de oude regeling terug waarin ze al na vijf jaar hun pensioengeld mogen opnemen.
Een pensioen is toch een flinke stap vooruit in een ontwikkelingsland als Indonesië waar tot voor kort nog geen 9 % van de bevolking een oudedagsvoorziening had. Toch zijn de meeste arbeiders woedend over de nieuwe sociale verzekeringswet. Ze hebben zelfs een kort geding tegen het pensioenfonds aangespannen.
Een verbaasde president Joko Widodo zag plotseling duizenden boze arbeiders op de stoepen van zijn paleis staan
Toen fabrieksarbeider Gilang Mahardika uit Jogjakarta onlangs na vijf jaar werken door zijn baas werd ontslagen, vroeg hij volgens de oude regeling zijn gespaarde pensioengeld op om zijn eigen bedrijfje te starten. Dat kon. Het was zelfs heel gebruikelijk in Indonesië. Maar sinds de nieuwe wet van kracht is, moet hij minstens tien jaar wachten voordat hij in bijzondere gevallen, zoals bij ziekte en werkloosheid, 30 % mag opnemen. De rest krijgt hij als hij 55 jaar is, de leeftijd waarop de Indonesiër stopt met werken.
60.000 handtekeningen
Gilang is niet de enige die boos is. Hij zamelde via social media in nog geen twee dagen tijd 60.000 handtekeningen in voor een petitie tegen de nieuwe pensioenwet op de protestpagina www.change.org. Een verbaasde president Joko Widodo, die de nieuwe sociale verzekeringswet had ondertekend, zag plotseling duizenden boze arbeiders op de stoepen van zijn paleis staan.
De president voelde zich juist zo trots. Nadat hij in januari voor het eerst een nationale gezondheidsverzekering had ingevoerd, stelde hij nu ook iedereen een onbezorgde oude dag in het vooruitzicht. Een unicum in een land waar nog steeds één op de drie Indonesiërs onder de armoedegrens van een dollar per dag leeft.
Wat heb je aan een pensioen op je 55ste als je op je dertigste geen werk meer hebt?
‘De arbeiders voelen zich bestolen’, legt voorzitter Said Iqbal van de Confederatie van Indonesische Arbeiders, de KSPI, uit. ‘Het is hun geld. Hoe denkt Jokowi dat zij het overleven als ze worden ontslagen. Wat heb je aan een pensioen op je 55ste als je op je dertigste geen werk meer hebt?’
Geen WW
In Indonesië bestaat geen werkloosheidsuitkering. Bij ontslag moet de baas zijn werknemer het aantal gewerkte jaren in maandsalarissen uitbetalen. In veel gevallen gebeurt dit niet. Vooral arbeiders die op contractbasis werken of werknemers die voor een uitzendbureau werken, worden met lege handen weggestuurd. Het gespaarde pensioengeld gebruikten arbeiders als overbrugging tot ze weer een baan vonden of om met een eigen winkeltje te beginnen.
Sociale verzekeringsdeskundige professor Bambang Purwoko begrijpt de woede van de arbeiders en hun bonden. Maar een pensioen is volgens hem nu eenmaal niet bedoeld als werkloosheidsuitkering. ‘Als je na vijf jaar al je spaargeld opmaakt, wat blijft er dan nog over voor je oude dag?’ Volgens Purwoko is de nieuwe Veilige Ouderdag Voorziening, zoals de wet heet, niet eens een echt pensioen. Wie 55 jaar is krijgt het gespaarde bedrag in één keer uitbetaald. Slechts militairen en ambtenaren ontvangen een maandelijkse ‘AOW’ van de staat.
De corruptie is enorm
Bovendien als iedereen maar uit de pensioenpot blijft ‘graaien’, is het geld veel te snel op. Er zit bijna 13 miljard dollar in het fonds. De staat zou een deel daarvan moeten beleggen of investeren. Zo stijgt de waarde van het pensioengeld. Maar vakbonden vertrouwen de Indonesische overheid niet. ‘Wie verzekert ons dat de politici onze pensioenpot niet misbruiken voor hun verkiezingscampagne. De corruptie is enorm. Dat weet iedereen', zegt voorzitter Said Iqbal van de KSPI.
Van de 100 miljoen werkenden heeft ruim zestig miljoen officieel geen baan
Professor Purwoko maakt zich vooral grote zorgen of al die sociale verzekeringen op korte termijn nog wel door de Indonesische regering te betalen zijn. Van de 100 miljoen werkenden heeft ruim zestig miljoen officieel geen baan. Het zijn vooral de werkgevers die het hoogste percentage voor de sociale verzekeringen afdragen, 4 % van het salaris van de werknemer voor de nationale gezondheidsverzekering en 2 % daarvan voor het pensioen. De werknemer zelf betaalt een procent van zijn salaris. Wie geen geregistreerde baan heeft, zoals de straatventers, de dienstmeiden en het legertje aan tuinmannen en chauffeurs, moet elke maand zelf bij een van de kantoren van de nationale verzekeringsbank 25.000 roepia’s voor de gezondheidszorg en 20.000 roepia’s voor hun oude dag aan premie betalen. Een euro is ongeveer 14.000 roepia’s. Maar vaak vergeten ze het te doen.
Wanhopig
Terwijl de vakbonden en de politici met elkaar steggelen, weten ondertussen heel veel Indonesiërs nog helemaal niets van het bestaan van het nieuwe pensioenfonds. Zoals Mohammed (56) die al 25 jaar met zijn straatkarretje 'bubur Ayam', kippepap, verkoopt. Tijd voor een praatje heeft hij niet. Op zijn dagelijkse vaste route wachten zijn klanten. Hij begrijpt niets van de sociale verzekering. 'Ik ben al 56. Ik heb nog niets gespaard. Hoe moet het dan?', vraagt hij wanhopig.
President Joko Widodo wil sociale gerechtigheid voor iedereen. Hij heeft de minister van Arbeidszaken geïnstrueerd de pensioenwet aan te passen, zodat die voldoet aan de werkelijke behoeften van de werknemers. Geen gemakkelijke opgave. Want er zitten behoorlijk wat gaten in de wet.
Nog ver weg
Fabrieksarbeider Gilang Mahardika wacht op de uitspraak van de rechter. Volgens de advocaat Ivor Pasaribu die is gespecialiseerd in het arbeidsrecht maakt Gilang grote kans te winnen. Maar voor een Indonesiër die heeft geleerd bij de dag te leven is zijn pensioen nog veel te ver weg.
