Europa tast nog eenmaal in de buidel voor Afghanistan. Tot 2020 ontvangt Kaboel jaarlijks 1,2 miljard dollar. Op voorwaarde dat de Afghaanse regering alle uitgeprocedeerde asielzoekers uit de donorlanden opneemt. De vluchtelingen betalen de prijs. Het is veel te gevaarlijk in Afghanistan. Bovendien blijft het meeste geld aan de strijkstok hangen.
Karl Eikenberry, de voormalige Amerikaanse ambassadeur en de militaire bevelhebber in Afghanistan, vindt dat de VS uitstekend werk in Afghanistan heeft gedaan. Het land telt meer wegen en scholen dan ooit tevoren. Heel wat inwoners van Kabul hebben elektriciteit. "Er zijn indrukwekkende vooruitgangen geboekt in het onderwijs en de gezondheidszorg. Vervoer in Afghanistan is beter dan ooit in de geschiedenis van het land.”
In het land der blinden is één oog koning. Toen Amerika in 2001 Afghanistan binnenviel, was er helemaal niets. Door de jarenlange oorlog was het land totaal berooid. Er waren zandwegen, ingestorte dorpen, vernielde landbouwvelden. Kaboel lag grotendeels in puin. Scholen waren er evenmin voordat de Taliban binnenstormden. Bijna niemand kon er lezen en schrijven. Nu ligt het analfabetisme op 26 %. Is dat hoog na de miljarden dollars aan hulp?
Onderaan elk lijstje
Is er wel zoveel veranderd in Afghanistan met al die internationale hulporganisaties, steun van donorlanden, consultants die er actief zijn? Het land heeft nog steeds 's werelds hoogste kindersterfte; 122 van elke duizend kinderen gaan dood voor ze de leeftijd van vijf jaar bereiken. UNICEF meldt dat negenenvijftig procent van alle kinderen een ernstig gezondheidsprobleem heeft door gebrek aan voeding in de eerste levensjaren. Afghanistan staat nog steeds onderaan de lijst als het gaat om het laagste inkomen per hoofd van de bevolking, analfabetisme, levensverwachting, het gebruik van elektriciteit en internet.
De school boeken zijn meestal in het Pakistaans of Iraans. Ze zijn geschreven ergens in de jaren zeventig en tachtig
De nieuwe scholen die er kwamen zijn al weer grotendeels door de Taliban in de as gelegd. Veel leren de kinderen overigens evenmin op de scholen die nog overeind staan. "Leerkrachten worden nauwelijks opgeleid, niet betaald en de tekstboeken zijn meestal verouderd", zegt Ahmad Javid, een Afghaanse schrijver en ex-hulpverlener. "De boeken zijn meestal in het Pakistaans of Iraans. Ze zijn geschreven ergens in de jaren zeventig en tachtig."
Na 15 jaar wederopbouw en miljarden dollars aan buitenlandse hulp is Afghanistan nog steeds even gevaarlijk. Het geld dat de westerse donoren jarenlang in het bijna armste land ter wereld pompten ging grotendeels naar de warlords, de dure buitenlandse consultants en kwam in de zakken van de kliek rond ex-president Hamid Karzai terecht. Vanaf dag één schreven correspondenten verhalen over de graaiende broers en vrienden van Karzai. De donorlanden bleven pompen zonder de kasboeken te controleren.
Miljarden dollars kwamen niet bij de bevolking terecht
Ex-president Karzai heeft een andere lezing over de mislukte hulp: "Onze regering is zwak en ineffectief in vergelijking met andere overheden, we zijn net begonnen… Wij zijn niet verantwoordelijk voor die massaale corruptie. De honderden miljarden dollars kwamen niet bij Afghanen terecht. Dat weet iedereen. Het geld ging terug naar het buitenland, de donorlanden via contracten aan dure hulpverleners, onderaannemers en leningen. Donoren gebruikten het om loyaliteit bij de warlords te kopen en die van Afghaanse overheidsfunctionarissen.’’
De ex-president heeft niet helemaal ongelijk. Internationale hulpverleners gaven zichzelf een goed salaris, reden in dure jeeps over de afgesloten compound rond, richtten hun kantoor naar hun luxe smaak in. Geld bestemd voor nieuwe vliegtuigen voor de Afghanen werd gebruikt voor een peperduur toestel uitsluitend voor het personeel van de VN.
Laat de waarheid ergens in het midden liggen.
Uitgeprocedeerde asielzoekers moeten terug
De Europese donoren zijn bereid nog één keer geld in de bodemloze put te gooien. Op voorwaarde dat Afghanistan de bijna 200.000 uitgeprocedeerde asielzoekers terugneemt. Zowel de Europese Unie als de regering in Kaboel weigeren deze onderhandse deal toe te geven.
Teruggaan naar Afghanistan is vragen om de dood
Want dat zou gezien de onveiligheid momenteel in Afghanistan schandalig zijn. De Taliban hebben eenderde van alle provincies al weer in handen. Ze rukken verder op. Van Afghaanse vluchtelingen die in Pakistan wonen – en dat zijn er overigens meer dan drie miljoen – weet ik dat teruggaan naar hun land vragen om de dood is. Soldaten laten zich net zo gemakkelijk omkopen door de militanten. Ze zijn slecht getraind, bang en verdienen nauwelijks wat. De Taliban hebben geld door de drugshandel en de verkoop van mineralen uit de mijnen.
Een familie vertelde dat ze op weg waren naar hun geboortedorp. De milities hielden ze tegen. Deze burgerwachten waren door de vorige president opgezet om de gewone bevolking te beschermen. Nu zijn ze hun vijanden. Ze hebben landerijen ingepikt en huizen van de vluchtelingen. De milities weigeren die aan ze terug te geven. "We kunnen kiezen voor de kogel van de Taliban, een corrupte regeringssoldaat of die van de milities."
'‘Wat moeten we in Afghanistan”, vertelde een huilende moeder met haar baby op schoot. Er zijn geen ziekenhuizen, geen scholen. We hebben geen huis, geen werk, geen geld, waar moeten we heen?’
Vier generaties vluchtelingen
In kampen buiten de grote Pakistaanse steden wonen soms al vier generaties lang vluchtelingen. Ze verlieten het geboorteland toen Rusland en Amerika hun koude oorlog op Afghaans grondgebied uitvochten. Amerika destijds in de ban van de communistische dominotheorie vreesde dat met de inval van Rusland het rode gevaar zich wel erg snel verpreidde.
Afghanen dromen ’s nachts over hun appelgaarden, het mooie landschap, de hechte gemeenschappen waarin ze woonden
Denkt u dat deze mensen zo gelukkig in Europa zijn? Dat ze met plezier kwamen? Vergeet het. Afghanen dromen ’s nachts over hun appelgaarden, het mooie landschap, de hechte gemeenschappen waarin ze woonden. Het lekkere Afghaanse eten, de bergen, de verse vis in de rivieren. Europa is koud.
De donoren met hun geopolitiek verdreven ze van huis en haard. Ik geloof Karzai voor een deel wel. Pakistan klaagt ook dat het geld dat via de Wereldbank, de Aziatische Ontwikkelingsbank of Europa dubbel zo hard weer terugkeert naar het donorland van herkomst. Hulp is geld verdienen.
Zijn 200.000 Afghanen verspreid over Europa echt zoveel? Tegenover 3 miljoen in Pakistan?
Maak het land eerst veilig
Ik zou zeggen maak het land eerst veilig voor een gezin kan teruggaan. Zet nu eens echte scholen op, ziekenhuizen. Hoe kun je mensen naar hun vervallen dorpen terugsturen zonder inkomen. Waar moeten ze van leven? Ik las in The Guardian dat zelfs uitgeprocedeerde minderjarige asielzoekers worden teruggestuurd naar één of ander familielid in Afghanistan. Wie controleert of dat kind wordt opgenomen en niet op straat terecht komt?
Sta er als donorland bij als er scholen en ziekenhuizen worden gebouwd. Controleer of het geld op de juiste plek komt. Stuur boekhouders naar de regio. En geef ook echt geld. Niet alleen dure leningen. Steun lokale NGO’s die hebben bewezen aan de wederopbouw van het land te werken. Wat is het nut van duur betaalde VN’ers achter een beveiligd hek die van geen toeten of blazen in Afghanistan weten?
De Afghanen betalen al jaren de prijs. Het wordt hoog tijd dat we ze een eerlijke behandeling geven.
