Wilders kijkt kunst van Afrikaanse collegae af

Tussen 1956 en 1974 werden bijna alle Afrikaanse landen onafhankelijk. Dat was fijn want het koloniale project was nooit welkom geweest, wreed en antidemocratisch als het was. Helaas bleek de vervanging in veel gevallen net zo erg: eenpartijstaten en militaire dictaturen.

Niemand lag er wakker van. Een dictator? Prima – zolang het maar “onze” dictator was. “Wij”, het vrije Westen, leverden slag met de communisten aan de andere kant en alles was toegestaan om te zorgen dat die andere kant niet won. Zelfs oorlog.

Maar ja: aan alles komt een eind en toen er in 1989 in Berlijn een Muur omviel was het met dat communisme snel gedaan. Wat nu? Hoe leg je aan je voormalige koloniën uit dat het spelletje andere regels gekregen heeft?

Simpel.
Dat leg je niet uit.
Dat vertel je ze.

Geen land is beter in het koloniaaltje spelen zonder koloniën dan Frankrijk. En dus huurde president François Mitterand in 1990 een paar dure hotels af in de badplaats La Baule en nodigde daar zijn Afrikaanse vrienden uit. Staatshoofden, uiteraard. In La Baule is geen plaats voor plebs.

‘De wind van de vrijheid die in het Oosten in opgestoken waait ook naar het Zuiden’, oreerde Mitterand. Je zag de staatshoofden denken: ‘Geeuwgaap – waar blijft het eten?’

Maar goed: democratie moest het dus worden. Wat hoort daarbij? Veel politieke partijen. Geen probleem. Maar wat zijn die partijen eigenlijk voor beestjes? Ze hebben in de regel geen programma, geen leidende gedachte, wel een leider. Het zijn organisaties die hun geld verdienen door donaties van “vrienden” en niemand vraagt waar dat geld vandaan komt. Dat geld wordt uitgedeeld aan de familie van de leider, getrouwen en zakenvrienden. De rest, de man achter zijn handkar op straat, de vrouw achter haar stalletje, het kind dat niet naar school kan – doen er niet toe.

Haal dat klassieke boek van de overleden Ivoriaanse romancier Ahmadou Kourouma er maar bij. Het heet Wachten op de stemmen van de domme wilden. Dat geeft je een idee hoe de leiders van die partijen over hun stemvee denken. Ongeveer zoals de voormalige koloniaaltjes over hun cliënten, o pardon: partners, denken.

Kourouma legt messcherp uit hoe macht werkt. En waarom dat model van periodieke verkiezingen zo’n dodelijke vergissing is. Het is gebaseerd op een poldermodel-achtig idee, waarbij mensen beleefd met elkaar van gedachten wisselen over de plannen voor de toekomst. Maar ook in de polder zelf is dat idee achterhaald. Kijk alleen maar naar de opkomst van een partij zonder programma, zonder leidende gedachte, gefinancierd met geld van soms dubieuze oorsprong, zonder leden en met één leider.

Die nieuwe one-man-show, inmiddels Nederland’s grootste, gedraagt zich exact zoals de collegae in Afrikaanse landen. Leider Wilders gebruikt wat ze hier in Guinee de “etno-politieke strategie” noemen: groepen mensen tegen elkaar opzetten voor politiek gewin. Het is een beproefd recept voor partijen zonder ideeën. Het levert onsmakelijke campagnes op en leidt niet zelden tot geweld, zoals we hebben gezien in Kenia, Ivoorkust, Zimbabwe. Wie volgt?

Dat geweld wordt altijd aangestuurd door de partijleiders. Waarom? Alweer: simpel. Wie een verkiezing verliest raakt zijn investering kwijt en riskeert de “vriendschap” van degenen die hun geld in het kluppie hebben gestoken. Of erger nog: wie een verkiezing verliest ziet zijn ganse imperium in één klap in elkaar storten.

Sommige vrienden blijven trouw. De aanstichters van dat geweld kunnen altijd nog aankloppen bij het Witte Huis, Downing Street, zelfs het Catshuys mag af en toe nog een beetje meedoen. En natuurlijk zit er altijd een vriend in het Elysee. De huidige bewoner, alweer een François (Hollande deze keer) was er misschien wel bij toen die andere François, allang dood, zijn speech hield in La Baule. Een aantal van zijn gasten waren er ook, een kwart eeuw geleden.

Op een paar na. Eén van hen, toen nog jong, zat ontspannen en verveeld naar dat gebabbel van Mitterand te luisteren. Hij bleek na terugkeer uit La Baule nog 25 jaar mee te kunnen. Pas vorig jaar werd vriend Blaise Compaoré, beoogd president voor het leven van Burkina Faso, eindelijk  door die “domme wilden” gedwongen te vertrekken.

Vanwege een verloren verkiezingsstrijd?
Stel je niet aan.
Weggejaagd werd ie – met een ouderwetse volksopstand.

Bram Posthumus
Conakry
15 oktober 2015, op de dag af 28 jaar na de moord op Thomas Sankara, door Blaise Compaoré, met instemming van…Frankrijk.

Foto (cc) Roel Wijnants