Naar schatting zijn er wereldwijd anderhalf miljoen vluchtelingen staatloos: geen land beschouwt hen als burger. Nationaliteitswetten vergroten het probleem van staatloosheid. Ze zorgen ervoor dat vrouwen hun nationaliteit niet aan hun kinderen door kunnen geven, of ze maken het staatlozen onmogelijk om te trouwen of hun kinderen te laten registreren.
Toegang tot onderwijs en werk is vaak problematisch, net als in aanmerking komen voor financiële of humanitaire hulpverlening
Ingeperkte bewegingsvrijheid
Het al kwetsbare leven van de vluchtelingen wordt door staatloosheid extra bemoeilijkt. Dit geldt voor zowel kinderen als volwassenen. Zo is het risico op arrestatie groter en hun bewegingsvrijheid ingeperkt. Toegang tot onderwijs en werk is vaak problematisch, net als in aanmerking komen voor financiële of humanitaire hulpverlening. Bovendien kan het voor staatlozen lastig zijn om naar een ander land te vluchten of om terug te keren naar het eigen land. De voortdurende oorlog in Syrië en de daaropvolgende vluchtelingenstromen onderstrepen de noodzaak om iets aan het probleem van staatloosheid te doen en huidige en toekomstige vluchtelingen te beschermen en hun recht op het behouden van een nationaliteit veilig te stellen.
Cruciale rol voor hulpverleners
Volgens het rapport 'Statelessness and Displacement' van Tilburg University en de Norwegian Refugee Council is het herkennen van het verband tussen staatloosheid en vluchtelingen cruciaal om te begrijpen hoe staatloosheid de levens van ontheemden beïnvloedt en om hulpverleningsprogramma’s doeltreffend te maken. Hulpverleners spelen daarbij een belangrijke rol. Zij moeten zich bewust zijn van de risico’s die staatloosheid voor vluchtelingen oplevert en in staat zijn risicogroepen te herkennen en deze mensen te assisteren.
Daarnaast moet er bij humanitaire acties aandacht zijn voor het voorkomen van staatloosheid bij pasgeborenen. De Norwegian Refugee Council geeft hierover voorlichting, advies en juridische hulpverlening aan vluchtelingen. Zo assisteren ze Syrische vluchtelingen bij het registeren van de geboorten en helpen ze vluchtelingen bij het verkrijgen van nationale identiteitsdocumenten.
Met de campagne #IBELONG wil de VN 10 miljoen handtekeningen verzamelen om wereldleiders tot actie aan te sporen
Landen ondertekenen internationale verdragen voor staatloosheid
Op de staatloosheidconferentie van afgelopen september in Den Haag was Volker Türk van de VN-vluchtelingenorganisatie optimistisch over het voorkomen van staatloosheid en het beschermen van staatlozen: “In de afgelopen decennia zijn die [internationale verdragen voor staatloosheid, red.] door veel landen ondertekend. Dat geeft aan dat niet alleen veel landen staatlozen een belangrijk onderwerp vinden, maar ook dat ze zich willen binden aan de regels om hen te beschermen en staatloosheid te voorkomen.”
Türk streeft ernaar het aantal staatlozen binnen tien jaar naar nul te krijgen. Om dit doel kracht bij te zetten is de VN in november 2014 gestart met de campagne #IBELONG, waarmee ze 10 miljoen handtekeningen willen verzamelen om wereldleiders tot actie aan te sporen.
