De hongersnood in Afrika is op te lossen en in de toekomst te voorkomen. Maar dat vereist politieke wil, ook van Den Haag. Zonder politieke wil en daadkracht zal dit niet de laatste hongersnood zijn, zegt Tweede Kamerlid Arjan El Fassed. Vorige maand was hij in Kenia en Mozambique.
Tijdens mijn reis naar Afrika vorige maand, was ik onder andere in Dadaab, ‘s werelds grootste vluchtelingenkamp. Elke dag komen hier nieuwe stromen vluchtelingen binnen. In drie weken tijd is de lege vlakte gevuld met tenten, latrines, waterpompen en twintigduizend nieuwe Somalische vluchtelingen. Kinderen zijn elke maand zwaarder ondervoed dan de maand ervoor.
Niet genoeg
De humanitaire operatie in de Hoorn van Afrika om de hongersnood te bestrijden is in volle gang. Veel Nederlanders hebben ruimhartig aan de actie bijgedragen om de acute nood in Afrika te ledigen. Er zijn nu hoge verwachtingen over de hulp. Maar het zal nog heel lang duren voordat de mensen in de Hoorn van Afrika weer in hun eigen onderhoud kunnen voorzien. Het is nu al duidelijk dat voor die langere termijn meer middelen nodig zijn.
Met geld en voedsel alleen is deze hongersnood echter niet op te lossen. Extreme droogte is een natuurramp maar hongersnood ontstaat uiteindelijk door politiek falen. Door politieke keuzes in Somalië, Ethiopië en Kenia, maar zeker ook door de keuzes die in Brussel, Washington en Den Haag worden gemaakt. Dat verhaal krijgen we door de, overigens terechte, aandacht die er is voor acute noodhulp en ander wereldnieuws dat zich op de voorpagina’s dringt, te weinig te horen. Zonder politieke oplossingen is de Hoorn van Afrika nog jaren afhankelijk van de ruimhartigheid van Nederlanders en anderen.
Politieke wil
Hongersnood in Somalië vindt plaats tegen de achtergrond van een jarenlang, grotendeels vergeten, conflict. Dat conflict gaat over land, religie, onderdrukking, natuurlijke hulpbronnen en politieke strijd in de rest van de Hoorn van Afrika. In dit gebied worden verschillende, ook Westerse, belangen tegen elkaar uitgespeeld. Het is een complex geheel, dat niet eenvoudig valt samen te vatten in een simpele boodschap voor het journaal of in de krant. Hongersnood staat niet op zichzelf. Er is geen schaarste aan voedsel in de wereld maar aan politieke wil.
En wat houdt politieke wil dan in? Om te beginnen is de mondiale voedselmarkt een perverse markt van speculanten geworden. Zij gokken op overschotten en tekorten van voedsel. Er wordt daarbij op geen enkele manier rekening gehouden met het feit dat het hier gaat om de eerste levensbehoefte van mensen en welke gevolgen hun speculaties voor deze mensen hebben.
Westerse belangen
Westerse exportsubsidies zorgen ervoor dat Afrikaanse boeren amper kunnen concurreren op de markt met hun oogst. Zij houden hun hoofd bijna niet boven water. En dan is er nog de rol van de Wereldbank, het IMF en de WTO die Afrikaanse landen in het recente verleden slecht hebben geadviseerd en eisen hebben opgelegd die vooral goed waren voor westerse landen en niet voor de Afrikaanse landen zelf. Corruptie viert hiernaast hoogtij binnen het bestuur in de Hoorn van Afrika. Boeren, handelaren, transporteurs en ook humanitaire hulpverleners lopen daar allemaal tegenaan. Al deze factoren en meer zijn van invloed op een politiek die ervoor zorgt dat hongersnood nog niet is uitgebannen.
De hongersnood in Afrika is absoluut niet eenvoudig, maar wel degelijk op te lossen en in de toekomst te voorkomen. Daarvoor is kennis nodig van de regio, maar vooral ook van de arena van de wereldpolitiek en de verschillende belangen die op het spel staan. Als we ons daar niet in verdiepen, zal dit niet de laatste hongersnood zijn.
