Maandelijks observeert Afrika-correspondent Kees Broere het continent waar hij zoveel van houdt. Ditmaal: stereotyperingen. De Afrikanen zelf kunnen er ook wat van.
Het brilletje is genoeg. Het staat voor Mahatma Gandhi (of Youp van ‘t Hek). Een sigaar? Dat moet Winston Churchill wel zijn (en niet Monica Lewinsky). Mooi om een persoon in één voorwerp te kunnen vatten. Zou dat ook met een hele bevolking kunnen?
#IfAfricaWasABar
Typeringen, of stereotyperingen, we willen en kunnen er niet omheen. ‘Hier in Afrika’ is het niet anders. Een poosje terug dook op Twitter de hashtag IfAfricaWasABar op, ‘Als Afrika een kroeg was’. Wel, daar wisten de Afrikaanse tweeps wel raad mee.
Kenia zou de man zijn die niet alleen de eigenaar was van de bar, maar ook van ‘de taxi’s buiten, de slagerij ernaast en de apotheek’
‘Na een avond drinken, zou Nigeria de rekening betalen met een online gestolen credit card’, meldde iemand uit Oeganda. ‘Zuid-Afrika zou die groep gasten zijn, die naar rugby willen kijken, terwijl ieder ander voetbal wil zien’, meende iemand uit Zimbabwe te weten. En dat Kenia de man zou zijn die niet alleen de eigenaar was van de bar, maar ook van ‘de taxi’s buiten, de slagerij ernaast en de apotheek’, dat stond vast voor iemand uit, jawel, Kenia.
Dat van die ‘taxi’s’, dat spreekt vanzelf. Met de apotheek heeft u waarschijnlijk ook geen moeite: die blijft laat open, om zowel hoofdpijnpoeders als condooms te verkopen. Maar wat is het verband tussen een kroeg en een slagerij?
Nyama choma
Wie naar Kenia komt, zal het snel duidelijk zijn. Zo gebruikelijk als het in Afrika is om in een bar, ja zelfs in een restaurant, minstens één tv-scherm aan de muur te hebben, doorgaans geprogrammeerd op een sportkanaal dan wel een internationale nieuwszender (zonder geluid), zo gewoon is het in Kenia als de kroeg nyama choma serveert, ‘gebraden vlees’. Dankzij de naburige slagerij.
Wat maakt hen onmiddellijk herkenbaar als Kenianen?
Een lap vlees, bij voorkeur een stuk geitenpoot, zou dan het ‘voorwerp’ kunnen zijn dat de Keniaanse bevolking typeert. Maar dat doet onrecht aan al die inwoners van andere Afrikaanse landen waar een variant op de barbecue al even populair is. Zuid-Afrika bijvoorbeeld, waar de Afrikaner woorden ‘braai’ en ‘lekker’ onderdeel zijn geworden van ook het zwarte idioom.
Het is ook niet al te subtiel, een lap vlees. Een Keniaanse kunstenaar kwam met iets dat oneindig veel simpeler, maar ook veel mooier is.
Keniaanse kunstpaus
Ik heb het over John Sibi Okumu, de auteur, acteur, journalistieke rapporteur, causeur en charmeur. Veel dichter bij een Keniaanse kunstpaus dan John kun je niet komen. Dat vindt hij waarschijnlijk ook zelf, en wat mij betreft is hem die opvatting gegund.
Een paar jaar geleden deed hij de regie voor een Keniaanse musical, ‘Mo Faya’. In een van de scenes is sprake van een stevige maaltijd. Tot zo ver niets verrassends. Maar direct erna staan acteurs na te genieten en uit te buiken. Wat maakt hen onmiddellijk herkenbaar als Kenianen?
Een tandenstoker.
Ik stook, dus ik ben
Ja, overal ter wereld worden tandenstokers gebruikt. Maar nergens is het eenvoudige stokje uitgegroeid tot zó’n volksonderscheidend kenmerk als hier. In dit land is de tandenstoker niet zozeer bedoeld voor inwendig gebruik als wel voor het trots uitdragen van een nationale identeit. ‘Ik heb een tandenstoker tussen mijn lippen (of laat hem schaamteloos uitsteken uit een gaatje tussen mijn tanden), dus ik ben Keniaan.’ Korter mogelijk nog: ‘Ik stook, dus ik ben.’
Wat een simpel houtje wel lukte
In meer dan vijftig jaar onafhankelijkheid is het geen regering gelukt de meer dan veertig Keniaanse volken tot een natie te verenigen. Een simpel houtje lukte dat wel. John Sibi Okumu had er oog voor. En wat het echt briljant maakte: de acteurs speelden dat zij een tandenstoker gebruikten.
