OneWorld kreeg de kans om powervrouw Akinyi Walender te interviewen die haar opmerkelijke verhaal met ons deelde. Tegenwoordig is Akinyi senior relatie manager bij Cordaid, één van de grootste ontwikkelingsorganisaties in Nederland. De passie die zij heeft voor haar werk is voor een groot deel afkomstig van een angstige ervaring in haar eigen verleden.
De dag waarop Akinyi ontvoerd werd zou zij samen met twee mannelijke collega’s een routine evaluatie uitvoeren naar voedselzekerheid van huishoudens in de Upper Nile regio in Zuid-Soedan. Vlak nadat hun kleine Antonov vliegtuig landde op de landingsstrook werden ze omsingeld door Zuid-Soedanese milities. Akinyi en haar collega’s wisten dat de krijgsheer Peter Gadet, die berucht was voor zijn wreedheden, actief was in dat gebied. Er werd gezegd dat zijn milities dorpjes plunderden, huizen platbrandden en vee, vrouwen en kinderen gevangen namen.
De milities verzochten Akinyi en haar collega’s het vliegtuig te verlaten en brachten hen naar een dichtbijgelegen provisorisch militiekamp. Akinyi werd gescheiden van haar collega’s en in een donkere tent geleid zonder dat ze wist met wie zij daar inzat. Toen begon een mannenstem haar vragen te stellen in Nuer, een lokale taal. De stem klonk gezaghebbend en leek gehoorzaamheid te bevelen van de mensen in de tent. De ondervraging leek uren te duren en op een zeker moment realiseerde Akinyi zich dat ze iets moest doen als ze ongedeerd uit de situatie wilde komen.
Hoe wist je jezelf uit de benarde situatie te redden waar je inzat?
Peter Gadet, Bron Flickr/Day Donaldson
“Ergens tijdens de ondervraging begon het me plotseling te dagen dat ik echt gevangen was genomen, en ondanks dat ik op dat moment niet zeker wist door wie had ik een vermoeden dat het Peter Gadet kon zijn. Ik voelde het koude zweet over mijn rug lopen. Ik was bang en wist niet wat er met me zou gebeuren. Ik had over Gadet en zijn gruwelijkheden gehoord maar ik had nooit verwacht dat ik hem op een dag werkelijk zou ontmoeten. Het feit dat ik een vrouw was, alleen in een kamp vol met mannen deed me realiseren dat ik vermoord zou kunnen worden of verkracht. Ik wist dat ik diep in de problemen zat! Op dat moment passeerden er zoveel gedachten de revue in mijn hoofd. Niemand wist dat we gevangen waren genomen en op het moment dat onze mensen zich zouden realiseren dat we vermist waren konden we al lang dood zijn. Ik wist dat mijn leven in mijn eigen handen lag en dat ik al het mogelijke moest doen om mezelf uit die situatie te krijgen. Dus ik besloot het risico te nemen en ondanks mijn angst vragen terug te stellen.”
Niemand wist dat we gevangen waren genomen en op het moment dat onze mensen zouden realiseren dat we vermist waren konden we al lang dood zijn.
“Op respectvolle wijze vroeg ik: ‘U bent mij al deze tijd vragen aan het stellen maar wie bent u?’ Toen de ondervrager aangaf dat hij Peter Gadet was, snakte ik luid naar adem. Hij kon merken dat ik was geschrokken en vroeg me waarom ik zo reageerde. Ik legde uit dat ik veel verhalen over hem had gehoord waarin werd gezegd dat hij mensen vermoorden, vrouwen ontvoerden en dorpen platbranden. Waarna hij zei: ‘Je zou niet alles moeten geloven wat je hoort.’ In zijn stem hoorde ik iets van trots en ego, en ik besloot om dat uit te buiten. Ik kreeg meer moed en probeerde hem in gesprek te houden. Toen ik aangaf wat ik over hem had gehoord in het bijzijn van zijn soldaten, voelde hij de behoefte om zichzelf te verdedigen en zijn menselijke kant te tonen.”
“Dus ik daagde hem uit en vroeg: ‘Waarom ben ik dan hier? Je houdt me gevangen in deze tent en bent me al uren aan het ondervragen.’ Hij was duidelijk niet gewend om zelf ondervraagd te worden en al helemaal niet door een vrouw die zijn gevangene was. Hij werd nieuwsgierig naar me en wilde weten wie ik was. Toen ik uitlegde dat ik Keniaans was en hem vertelde over mijn etnische achtergrond kon hij daar meteen uit afleiden dat ik van een Nijl-stam kwam, de Luo die hun wortels hebben in Zuid-Soedan. Hijzelf was een Nuer. We bleken dezelfde culturele kenmerkende eigenschappen te hebben en ik besloot om een beroep te doen op deze band.”
Ik durfde hem in het bijzijn van zijn soldaten uit te dagen om met mijn ouders te gaan praten.
“Dus ik zei tegen hem: ‘Je weet dat onder de Nuer, als een man geïnteresseerd is in een vrouw moet hij traditioneel gezien eerst contact maken met haar ouders en hen een cadeau geven als blijk van waardering.’ Ik durfde hem in het bijzijn van zijn soldaten uit te dagen om met mijn ouders te gaan praten , wat hij natuurlijk nooit had verwacht. Nadat hij er even over had nagedacht zei hij: ‘Ik ga je een cadeau geven dat je mee kunt nemen naar je ouders. Als je in staat bent om het cadeau mee te nemen laat ik je gaan, maar zo niet dat mogen je collega’s gaan maar dan ga jij met mij mee.’ Ik wist niet wat het cadeau zou zijn dus ik wachtte in spanning wat zou komen.”
“Gadet leidde me uit de tent en presenteerde me het cadeau: een witte koe. Ik dacht: ‘Hoe moet ik een levende koe meenemen in ons kleine vliegtuig?’ Maar één van mijn mannelijke collega’s zei tegen me: ‘Akinyi, we nemen haar mee.’ We hadden geen idee hoe zwaar de koe was en of ons vliegtuig het extra gewicht zou kunnen dragen, maar we zouden de koe meenemen zelfs als dat zou betekenen dat we zouden neerstorten. We bonden de koe met touwen vast en trokken haar het vliegtuig in. We moesten het beest op het hoofd slaan zodat ze buiten bewustzijn raakte en stopte met bewegen tijdens het opstijgen. Zo hebben we het voor elkaar gekregen het vliegtuig te stabiliseren, op te stijgen en te ontsnappen aan de milities. Toen het vliegtuig eindelijk in de lucht was barste ik in tranen uit van opluchting.”
SPLA soldaten, Peter Gadet was een voormalig SPLA generaal. Bron Flickr/United Nations
Waar haalde je de moed vandaan om Gadet vragen terug te stellen?
“Ik weet het niet. Het was er gewoon, ergens diep binnenin me. Ik denk dat angst me heeft aangespoord om te handelen. Ik dacht: ‘Ik moet mezelf uit deze situatie zien te krijgen.’ Ik wist dat op het moment dat mijn organisatie zou realiseren dat ik gevangen was genomen het te laat zou kunnen zijn.”
Waarom denk je dat jij uit de situatie hebt weten te komen maar heel veel andere vrouwen in Zuid-Soedan niet?
“Ik was een goed opgeleide, buitenlandse vrouw die werkte voor een internationale NGO. Vroeger of later zou iemand hebben gemerkt dat ik vermist was en zouden mensen me komen zoeken. Maar wie gaat er, los van familie, zoeken naar een Soedanese vrouw die is ontvoerd? Niemand. Deze vrouwen zijn gezichtsloos, niemand weet van hun bestaan af. Ik denk dat dit een belangrijke reden was waarom Gadet besloot om me te laten gaan. Ik zou voor teveel problemen zorgen. Ik was in staat geweest om goed in te spelen op de situatie en zo het dilemma uit te buiten dat ik voor de krijgsheer had veroorzaakt. Door met hem te onderhandelen gaf ik hem gewoon een makkelijke manier om eronderuit te komen, terwijl hij tegelijkertijd zijn ego en trots kon behouden.”
Wat gebeurde er daarna met Peter Gadet?
“Na de onafhankelijkheid van Zuid-Soedan kwam Gadet in de regering en kreeg hij de leiding over de luchtmacht. Ondanks zijn wreedheden, heeft hij toch een plaats in de regering weten te bemachtigen. Ik was terug gekomen naar Zuid-Soedan en ontmoette hem weer tijdens een officieel overheidsevenement. Toen ik de ruimte binnenliep was ik doodsbang. Ik dacht dat hij me misschien zou herinneren maar hij keek dwars door me heen en leek me niet eens te herkennen. Ik realiseerde me op dat moment dat hij al zo lang gemeenschappen en vrouwen had misbruikt dat ze niets anders dan objecten voor hem waren geworden. Dat idee maakte me kwaad en gaf me een gevoel van machteloosheid. Hij zou niet aansprakelijk worden gesteld voor alle wreedheden die hij had gepleegd tegen al die Zuid-Soedanese mannen, vrouwen en kinderen. In 2013 hebben Gadet en zijn milities hun wapens weer opgepakt nadat Gadet zich had gedistantieerd van de regering. Nog steeds voert hij gruwelijkheden uit tegen de bevolking van Zuid-Soedan.
Zijn ontvoeringen van vrouwen nog steeds een veelvoorkomend probleem in Zuid-Soedan?
“Tijdens de huidige oorlog komt het helaas nog al te vaak voor dat soldaten in de Upper Nile regio dorpen binnenvallen en daar vrouwen ontvoeren. Op dit moment is er in Zuid-Soedan heel veel misbruik van vrouwen gaande. Vrouwen in Zuid-Soedan hebben in de loop der jaren zoveel gruwelijkheden moeten doorstaan. Ik heb zelf een soortgelijke ervaring van pure angst meegemaakt, en als je dan luistert naar de verhalen van de Zuid-Soedanese vrouwen dan vraag je je af hoe zij zo sterk kunnen blijven. Je hoeft alleen maar naar hun ogen te kijken, die vertellen je wat de mond niet kan zeggen.”
Op dit moment is er in Zuid-Soedan heel veel misbruik van vrouwen.
Hoe kunnen we voorkomen dat jongemannen misbruik gaan maken van vrouwen, in het algemeen, maar helemaal in tijden van conflict?
“Ik denk dat het begint bij de socialisering van jonge mannen maar ook jonge vrouwen. Als een jongen in een Nijlstam 13 of 14 jaar wordt, gaat hij door een socialisatieproces om een man te worden. Naast dat hem wordt geleerd om een man te zijn, worden ook zijn trots en ego verheven. Het is bijvoorbeeld vrij gebruikelijk in Zuid-Soedan dat een jongeman een groot aantal koeien moet betalen als bruidsschat aan de familie van het meisje waar hij mee wil trouwen. Om aan zo’n groot aantal koeien te komen, vinden er vee rooftochten plaats. Tijdens deze rooftochten zijn de vrouwen van nabijgelegen dorpen vaak het slachtoffer van geweld. Als de jongemannen terugkeren met hun buit worden ze door de vrouwen van hun gemeenschap verwelkomd met liedjes, dans en eten om hun terugkomst te vieren. Hierdoor voelen de mannen zich voldaan en trots. Deze feestelijke viering van vrouwen moedigt onbewust het voortbestaan van bepaalde culturele gebruiken aan die andere vrouwen juist geweld aandoen.”
Zuid-Soedanese vrouwen. Bron Flickr/Nonviolent Peaceforce
Hoe heeft deze ervaring je geïnspireerd in je huidige werk?
“Deze ervaring heeft mijn wereldbeeld gevormd over het perspectief van vrouwen op veiligheid. Ik weet wat het inhoud om conflictsituaties te ervaren en de angst die daarbij komt kijken. Ik heb in een situatie gezeten waar ik in ontzettend veel gevaar was en ik had het geluk om er ongedeerd weer uit te komen. De meeste mensen werkzaam in de ontwikkelingssector zullen zoiets nooit ervaren. Voor veel vrouwen in conflictgebieden zijn traumatiserende gebeurtenissen onderdeel van hun dagelijkse realiteit en zij krijgen nooit de kans om hun verhaal te delen.”
Voor veel vrouwen in conflictgebieden zijn traumatiserende gebeurtenissen onderdeel van hun dagelijkse realiteit.
“Mijn persoonlijke ervaring heeft me een passie gegeven om voor de rechten van kwetsbare vrouwen te vechten en me uit te spreken tegen sociale structuren die armoede in stand houden. Deze passie stop ik in mijn werk bij Cordaid. Het versterken van de politieke, sociale en economische positie van vrouwen ligt mij nauw aan het hart. Mijn werk geeft mij een platform om meningen te vormen en te beïnvloeden, ervaringen te delen van vrouwen in ontwikkelingslanden en het allerbelangrijkste, hen te voorzien van informatie.”
En tot slot willen we natuurlijk weten wat er met de koe is gebeurd!
“Het eerste wat mijn collega’s deden toen we geland waren was de koe slachten om op te eten. Ze maakten er een feestje van en vierden het feit dat we waren ontsnapt aan Gadet. Ik heb de koe zelf niet gegeten, ik kon mezelf er niet toe zetten. Mijn hemel, die koe heeft mijn leven gered!”
Akinyi Walender is Senior Relatiemanager: Strategy Innovations & Funding Unit bij Cordaid. Ze werkt al meer dan 17 jaar met gemeenschappen in fragiele en door conflict geteisterde landen.
