Als vluchteling word je tot levensbepalende keuzes gedwongen: waar ga je heen? Blijf je wachten in een UNHCR kamp of vlucht je verder via een reisagent? En ga je dan alleen of met het gezin? Omstandigheden en keuzes die families uiteen rijten. Zo ook de familie van Idris.
Saddam
Idris is weliswaar geboren in Jordanië en getogen in Irak, maar hij is Palestijn. Zijn grootouders vluchtten in 1948 uit wat nu Israël is. Voor 2003 woonden er zo’n 38.000 Palestijnen in Irak, waarvan de meesten in Bagdad. De Palestijnen kregen van Saddam toegang tot onderwijs, gezondheidszorg en huisvesting, maar geen Iraaks burgerschap. Toch menen sommige sektarische groeperingen dat de groep onder het Bath regime werd voorgetrokken. Na de val van Saddam werden de Palestijnen doelwit van wraakacties en terreuraanslagen. Meer dan tienduizend Palestijnen zijn het land inmiddels ontvlucht, onder meer naar Syrië.
Syrië
Ook Idris’ familie vluchtte naar Syrië, dat sinds 2004 meer dan 1,5 miljoen Iraakse vluchtelingen opnam. Met hulp van UNHCR kregen de Iraakse vluchtelingen de laatste jaren toegang tot gezondheidszorg en onderwijs, maar het merendeel leeft in grote onzekerheid. Verblijfsvergunningen moeten elke drie maanden vernieuwd worden, veel van de vluchtelingen werken illegaal en hebben nauwelijks inkomen. De Palestijnen zaten al helemaal in een benarde situatie. In mei 2006 sloot Syrië zijn grenzen voor nieuwe Palestijnse vluchtelingen. Zij strandden aan de Syrisch-Irakese grens en kwamen terecht in vluchtelingenkampen in de woestijn: al-Tanf, al-Waleed en al-Hol. De leefomstandigheden waren er erbarmelijk: extreme temperaturen, hevige regenval, verwoestende zandstormen. Medische zorg was er nauwelijks.
Hervestiging
Hervestiging van Iraakse vluchtelingen in andere landen – zowel Palestijnen als andere (minderheids) groepen – was een belangrijk speerpunt van de UNHCR. Maar de lijst was lang en de beschikbare plekken minimaal. Terwijl zijn familie in Syrië op hervestiging bleef wachten, besloot Idris vanuit Irak door te vluchten naar Nederland. Het was ieder voor zich. In Nederland kreeg Idris vrijwel meteen een voorlopige verblijfsvergunning en asiel. Voorlopig, omdat Nederland voor Irak van 2 april 2007 t/m 21 november 2008 een categoriaal beschermingsbeleid kende. Dat betekent dat bepaalde groepen Irakezen in aanmerking kwamen voor een tijdelijke verblijfsvergunning. Ook zijn familie had geluk. Omdat Idris’ jongste broertje ernstig ziek was en in Nederland behandeld kon worden, werden zij op voordracht van de UNHCR voor hervestiging in Nederland uitgenodigd. Ze kregen bij aankomst in 2009 een permanente verblijfsvergunning asiel. Zo werd Idris alsnog met zijn familie herenigd. Eind goed al goed, zo leek het.
Terug naar Irak
Tot vorig jaar juli. Idris ontving een brief van de IND met de mededeling dat zijn verblijfsvergunning werd beëindigd en dat hij Nederland diende te verlaten. In paniek vertrok hij naar België om daar asiel aan te vragen. Maar binnen de EU kun je maar in één land asiel aanvragen. Hij werd opgepakt en in detentiecentrum Rotterdam vastgezet. Omdat Irak alleen vrijwillig terugkerende asielzoekers terugneemt en Idris niet weg wil, werd hij na drieënhalve maand weer op straat gezet. Hij is – samen met een groep andere Irakezen – naar het tentenkamp in Ter Apel gegaan.
Hij wil niet weg, hij heeft niets in Bagdad. Zijn familie woont in Helmond en hij volgt een ROC opleiding die hij af wil maken. Gezinshereniging? Idris is nu officieel volwassen, dus nee, die weg loopt dood. Hij logeert meestal bij zijn broer in Helmond maar moet zich iedere dag melden op het azielzoekerscentrum in Drachten, waar hij ook mag blijven slapen. Omdat de reis naar zijn familie in Helmond lang en duur is, verblijft hij vaak nachten in het azc. Het wachten is nu op de Nederlandse regering. Wat doen we met deze groep uitgeprocedeerde Irakezen? Terwijl zijn familie kan bouwen aan een toekomst in Nederland, is die van Idris ongewis. Vanwege één allesbepalende keuze.
