Terwijl in de soap slechterik Rutaganira verantwoordelijk is voor haatzaaien en geweld, werd acteur Dismas Mukeshabatware in het echte leven voor het gerecht gedaagd en beschuldigd van deelname aan de genocide. Hij bleek onschuldig, maar door zijn afwezigheid werd Dismas uit de soap geschreven.
Bestaande dorpen
Ook het fictieve verhaal van de dorpen Muhumuro en Bumanzi, waar de soap om draait, blijkt in het echte leven te bestaan. Jean Claude, dorpshoofd en luisteraar van Musekeweya, schreef naar het radioprogramma om te vertellen hoe twee buurdorpen zich, net als in de soap, na jaren hadden verzoend.
In de regio Muzambira liggen twee dorpen tegenover elkaar; Giheta en Ruseke. Het ene dorp Giheta, aan de voet van de heuvel, wordt bewoond door Hutu's, of zoals zijzelf zeggen: 'de bevolkingsgroep die vroeger Hutu werd genoemd'. Het dorp aan de top van de heuvel, Ruseke, wordt bewoond door Tutsi's. De dorpen gingen altijd goed met elkaar om. Zij haalden water bij dezelfde waterput, dronken samen bananenbier en waren aanwezig op elkaars bruiloften en begrafenissen.
Dat veranderde in april 1994. Opgehitst door de haatcampagnes in de media en lokale politieke bijeenkomsten klommen de inwoners van Giheta – gewapend met machetes en schoffels – de heuvel op om te moorden en te plunderden. Bijna het hele Tutsi dorp werd uitgemoord.
Na de genocide en de opmars van de RPF vluchtten veel van de daders naar Congo. Pas eind jaren negentig zijn mensen teruggekeerd naar hun dorp. Ook de enkele overlevenden van de genocide keerden terug naar hun geboortedorp. Er waren geen uitbarstingen van geweld tussen de dorpen, maar zij meden elkaar wel en de angst regeerde. De waterput op de grens van de dorpen werd door de Hutu's niet langer gebruikt, de weg tussen de dorpen raakte in ongebruik. Totdat Jean Claude begin 2004 in het Hutu dorp tot gemeenschapsleider werd gekozen. Hij zocht toenadering tot zijn jeugdvriend Protogene uit het andere dorp.
Hoe dat verder verliep, zie je hier in aflevering zes van Love Radio: Unity and Reconciliation.
Love Radio is een transmedia documentaire van Eefje Blankevoort en Anoek Steketee over het proces van verzoening in post-genocide Rwanda aan de hand van de populaire radio soap Musekeweya, 'Nieuwe Dageraad'. Het bestaat uit een webdocumentaire, mobiele tap stories en een tentoonstelling in Foam. Love Radio beweegt zich op de scheidslijn tussen feit en fictie. Op het eerste gezicht vertelt het een lineair, bijna sprookjesachtig verhaal gebaseerd op radiosoap Musekeweya, in een tweede laag komt de complexe realiteit naar voren. Terwijl in de soap happy ends de boventoon voeren, is verzoening in het echte leven weerbarstiger. Want hoe kunnen daders en slachtoffers na de gruwelijke moordpartijen weer naast elkaar wonen, met elkaar leven of elkaar liefhebben? Vanaf 7 april 2014, gedurende de 100 dagen die de genocide duurde, verschijnt er om de week een nieuwe episode op www.loveradio-rwanda.org. In elke aflevering staat een ander thema centraal: haatmedia, identiteit, scapegoating, trauma, rechtspraak & rechtvaardigheid, herinnering, en de toekomst van Rwanda. One World houdt je op de hoogte van nieuwe afleveringen. Kijk hier de Proloog.
Tekst: Eefje Blankevoort
Foto: Anoek Steketee
