Hoe lang zit Nederland al in Uruzgan?
Het Nederlandse leger doet al sinds 2002 mee aan ISAF, de NAVO-operatie in Afghanistan, onder andere in de provincie Baghlan in Noord-Afghanistan. Sinds 1 augustus 2006 richt de Nederlandse deelname aan ISAF zich op het zuiden van Afghanistan. Nederland heeft daar samen met Australië de verantwoordelijkheid voor de provincie Uruzgan.
 |
| Vrachtauto in gebruik door de land- macht. Foto: Min van defensie Foto bovenaan: ISAF |
Onder de noemer Task Force Uruzgan opereert het Nederlandse detachement vanuit de hoofdstad Tarin Kowt en de plaats Deh Rawod. De Tweede Kamer besloot in december 2007 tot verlenging van de missie in licht afgeslankte vorm tot eind 2010. Nederland zit ook nog in Kandahar waar het een bijdrage levert aan het hoofdkwartier van Regional Command South in Kandahar en een luchtmachteenheid van F-16’s, Chinooks Cougars heeft. In Kaboel levert Nederland assistentie aan het ISAF-hoofdkwartier.
Wat doet Nederland precies?
De Nederlandse missie werd aanvankelijk verkocht als opbouwmissie, de Nederlandse militairen kwamen niet om te vechten maar om de provincie te assisteren bij de wederopbouw en de hearts and minds van de lokale bevolking te winnen. Over het theedrinken met Afghanen werd aanvankelijk gekscherend gedaan maar geleidelijk aan kreeg de Nederlandse 3D-aanpak, diplomacy, defense en development meer erkenning van de internationale gemeenschap. De opbouwactiviteiten worden gedaan door het Provinciaal Reconstructie Team (PRT) samen met hulporganisaties en adviseurs van het ministerie voor ontwikkelingssamenwerking. Zo is er een gezamenlijk afkickcentrum voor drugsverslaafden opgezet, zijn er alfabetiseringsprogramma’s en is er onlangs een voetbalveld aangelegd in Deh Rawod.
 |
| Afghaanse agenten na hun opleiding tot grenspatrouille. Foto: ISAF |
Ook hebben de Nederlanders samen met de de vertrek- en aankomsthal en een toegangsweg voor het vliegveld van Tarin Kowt gebouwd. Daarnaast subsidieert Nederland de Afghaanse luchtvaartmaatschappij KamAir die sinds juni 2009 twee keer per week een vlucht uit van Kabul naar Tarin Kowt en vice versa verzorgt. Deze tijdelijke verbinding helpt bij de economische ontwikkeling en ontsluiting van de provincie.
Naast opbouwwerk, vechten de Nederlanders ook in Uruzgan tegen de Taliban. Opbouwen waar het kan en vechten waar het moet, is het adagium. Bij gevechtsacties, bomaanslagen en ongelukken zijn tot nu toe 21 Nederlandse militairen omgekomen, 130 raakten gewond.
Betekent het einde van het kabinet ook het einde van de Nederlandse missie in Uruzgan?
Een demissionair kabinet mag geen grote, controversiële besluiten nemen. Zolang er geen nieuw kabinet zit, wordt er geen nieuw besluit genomen over de toekomst van Nederlandse militaire aanwezigheid in Afghanistan. Mochten CDA en ChristenUnie een tussenkabinet vormen dan zal dat vermoedelijk een beperkt takenpakket krijgen. Het huidige besluit uit 2007 om de ongeveer 1600 militairen te laten vertrekken zal dus waarschijnlijk worden uitgevoerd.
Is het vertrek van de Nederlandse militairen schadelijk voor de wederopbouw van Uruzgan?
De gouverneur van Uruzgan Asadullah Hamdam is niet blij met het mogelijke vertrek van de Nederlandse troepen. Het waarschijnlijke vertrek van de militairen maakt de provincie extra kwetsbaar voor infiltratie van de Taliban. “We hebben de Nederlandse troepen nodig in Uruzgan”, aldus Hamdam tegen persbureau AP. “De Nederlanders zijn erg actief wat betreft de wederopbouw en het versterken van de Afghaanse politie en het leger. Als ze het land verlaten, zullen we meer moeilijkheden krijgen. Onze eigen troepen kunnen nog niet op eigen benen staan.”
 |
| Kliniek in Uruzgan Foto: Cordaid |
Dat de Nederlandse troepen vertrekken wil niet zeggen dat de wederopbouwactiviteiten stoppen. Een aantal organisaties van het Dutch Consortium for Uruzgan (DCU), een samenwerkingsverband uit 2008 tussen Cordaid, Healthnet/TPO, Save the Children, ZOA Vluchtelingenzorg en het Dutch Committee for Afghanistan – Veterinary Programme, was voordat de Nederlandse troepen naar Uruzgan kwamen al actief in de Afghaanse provincie en blijft dat ook.
Zou het vertrek van militairen uit Uruzgan ook gunstig voor de wederopbouw uit kunnen pakken?
“Als alle ISAF-militairen uit Uruzgan zouden vertrekken dan zou dat onwenselijk zijn”, zegt Paul van den Berg, programmaverantwoordelijke Afghanistan bij Cordaid. “De kans is groot dat de Taliban terugkomen. Maar wij gaan er voorlopig vanuit dat de Nederlanders opgevolgd zullen worden door een andere lidstaat. Het is wel nog even afwachten hoe onze contacten daarmee gaan verlopen.” Het ene land is immers het andere niet.
Onlangs maakte een rapport van acht hulporganisaties waaronder Oxfam International nog gehakt van de Amerikaanse aanpak van wederopbouw in Afghanistan. Hulp wordt door de Amerikanen teveel ingezet als ‘wapen’ tegen opstandelingen. De behoeftes van de Afghanen zijn ondergeschikt aan militair-strategische overwegingen, concludeerden de hulporganisaties. Het rapport noemt als ongelukkig voorbeeld een nieuw gebouwde school, waarvan de latrines bleken te lozen op water dat door omwonenden gebruikt moest worden. Door militairen gebouwde scholen en ziekenhuizen zijn eerder doelwit van de Taliban.
 |
| Nederlandse militair in Uruzgan Foto: Min van defensie |
Ontwikkelingsorganisatie Healthnet TPO constateert tevens dat het voor Afghanen soms verwarrend is wie soldaat is en wie hulpverlener, omdat militairen tegenwoordig ook opbouwwerk verrichten. “Niemand weet meer wie wie is”, zei programmamanager Mohammad Naseem onlangs tegen de Volkskrant. Healthnet TPO denkt daarom zelfs dat de veiligheidssituatie voor hulpverleners in Uruzgan mogelijk zou verbeteren als alle militairen zouden vertrekken. “In ons geval heeft de verwarring tussen wie hulpverlener is en wie militair, nog geen veiligheidsincidenten opgeleverd, maar het is wel denkbaar.”
Van den Berg beaamt dat de combinatie hulpverlener/militair soms verwarrend kan zijn. Blunders van de NAVO waarbij slachtoffers onder de Afghaanse bevolking vallen, zoals de 27 doden die zondag in Uruzgan vielen bij een luchtaanval op Afghaanse minibusjes waarvan gedacht werd dat er Talibanstrijders in zaten, maken het voor buitenlanders bovendien niet makkelijker om veilig over straat te gaan in Afghanistan. “Maar wij werken uitsluitend samen met Afghaanse partnerorganisaties dus wij hebben dat probleem van identiteitsverwisseling niet.” Mochten de Amerikanen in Uruzgan het stokje van de Nederlanders overnemen, dan hoopt de Cordaid-medewerker dat het beleid van Nederland gecontinueerd wordt door de Amerikanen. “De geschiedenis heeft uitgewezen dat de Amerikanen niet een geweldige repuatie in Afghanistan hebben verworven. Het is lastig om te voorspellen wat de dynamiek gaat zijn. Maar ik verwacht vooralsnog niet dat de Amerikanen in Uruzgan een groot offensief zullen inzetten waar wij als hulpverleners last van hebben. Het merendeel van de Taliban bevindt zich immers in Helmand en Kandahar.”
Wie gaat het stokje van Nederland overnemen?
Het is nog onbekend welk land de leidende rol van Nederland in Uruzgan zal overnemen. Australië heeft al 1300 militairen in Uruzgan en de Australische minister van buitenlandse zaken Stephen Smith liet zondag aan de NAVO en de Verenigde Staten weten dat zij niet in de positie zijn om de plek van de Nederlanders over te nemen. NAVO secretaris-generaal Rasmussen zou Denemarken gevraagd hebben, maar dat is niet bevestigd. Er zijn nu 750 Deense soldaten in de provincie Helmand. Het zal niet zo makkelijk zijn om landen te vinden die nog niet actief zijn in Afghanistan. 43 landen zijn militair actief in Afghanistan, waarvan alle 28 NAVO-lidstaten. Het is niet ondenkbaar dat de Verenigde Staten tweeduizend soldaten van elders in Afghanistan naar Uruzgan verhuizen.
