Hoe voeden we negen miljard mensen in 2050? Dat is de vraag die bij vrijwel elke discussie, lezing of betoog over voedselzekerheid centraal staat. Het voeden van de toekomstige wereldbevolking zien velen als dé uitdaging op landbouw- en voedselgebied. Het te bereiken doel is voedselzekerheid: de situatie waarin ieder mens, op elk moment, toegang heeft tot voldoende, veilig en voedzaam voedsel om aan zijn of haar dieetbehoeften en voedselvoorkeur te voldoen om actief en gezond te kunnen leven.
Verwarring
Dat klinkt als een duidelijk doel. In de praktijk is de discussie over voedselzekerheid echter verwarrend. Er is geen algemene overeenstemming over de beste manier om voedselzekerheid te bereiken. Sterker nog, verschillen in perceptie van het probleem zorgen voor een diversiteit aan meningen over het realiseren van voedselzekerheid. Gaat het om een gebrek aan voedsel? Gaat het om een gebrek aan voedsel in de toekomst? Gaat het om een gebrek aan kwaliteit van voedsel? Gaat het om armoede? Of gaat het over de ongelijke verdeling van voedsel?
Frame
Je kunt de manier waarop een onderwerp als voedselzekerheid in de communicatie wordt weergegeven zien als een soort fotolijst waarin nadruk ligt op alle aspecten die de boodschapper als belangrijk beschouwt. Dit heet een frame. De aspecten die de boodschapper minder belangrijk vindt vallen buiten deze lijst en krijgen dus minder aandacht.
Hoe je het probleem van voedselonzekerheid definieert en welke aspecten je opneemt in het frame bepaalt dus waar je de oplossingen voor voedselzekerheid zoekt. Dit betekent niet dat de voedselzekerheidsdiscussie geen feiten kent, zoals het aantal mensen dat ondervoed is, maar wel welke feiten de boodschapper belangrijk vindt en hoe hij of zij ze interpreteert. Framing is overigens overal: het is onmogelijk om compleet neutraal te communiceren. Een vriendin kan je bijvoorbeeld vertellen over een ‘prachtige chique jurk’ die ze zag, terwijl ze het ook een ‘belachelijk dure jurk’ had kunnen noemen.
Beperkte blik
Wageningen Universiteit en Research Centre is één van de meest vooraanstaande instituten die zoekt naar oplossingen om de voedselzekerheid in de wereld te verhogen is. Hoe Wageningen UR voedselzekerheid definieert (het frame) bepaalt waar Wageningen UR de oplossingen zoekt. Bovendien heeft ‘Wageningen’ als leidend instituut een internationale voorbeeldfunctie: wat Wageningen als probleem ziet, is van grote invloed op hoe anderen het zien.
Beschikbaarheid in de toekomst
Wageningen UR ziet voedselzekerheid vooral als een uitdaging voor de toekomst: een groeiende wereldbevolking met veranderende dieetwensen die gevoed moet worden. Daarbinnen ligt de focus op het verhogen van de landbouwproductie om duurzaam voedsel van goede kwaliteit te produceren. Een uitdaging die volgens Wageningen wetenschap en technologische oplossingen vereist. De aandacht ligt daarom voornamelijk in het natuurwetenschappelijke vakgebied; zo spelen plantenwetenschappen, dierwetenschappen en bodemkunde een belangrijke rol in het onderzoek over voedselzekerheid.
De universiteit zoekt, naast de focus op de toekomst, voornamelijk naar oplossingen op het gebied van de beschikbaarheid van voedsel. Het gaat om het produceren van méér voedsel. De andere dimensies van voedselzekerheid, zoals verdeling van voedsel en het gebruik van voedsel krijgen een stuk minder aandacht. Het is belangrijk op te merken dat deze andere dimensies wel erkend worden, maar dat het accent er niet ligt. Ze vallen buiten het frame.
Eén op de acht heeft honger
Je zou door deze op de toekomst gerichte benadering bijna vergeten dat voedselzekerheid ook in 2014 een probleem is. Vandaag de dag lijden ongeveer 824 miljoen mensen honger; één op de acht wereldbewoners. Dit komt niet wegens een daadwerkelijk tekort aan voedsel in de wereld; er wordt ruim voldoende voedsel geproduceerd om iedereen te voeden. Voedselzekerheid is op dit moment eerder een verdelingsvraagstuk dan een productievraagstuk: er is niet perse meer voedsel nodig, maar een betere toegang tot voedsel voor bepaalde groepen mensen.
Echte thema’s buiten beeld
Het is hoog tijd dat Wageningen UR meer aandacht besteedt aan de sociaalwetenschappelijke dimensies van voedselzekerheid, zoals de verdeling en het gebruik van voedsel. Nu vallen tal van relevante thema’s buiten de boot. Zo komen internationaal beleid, voedselsoevereiniteit, ethiek, cultuur, gender en landbouw-ecologie nauwelijks voor binnen het frame van Wageningen UR, terwijl ze een belangrijke bijdrage kunnen leveren in de aanpak van voedselzekerheid. Daarmee blijven echte oplossingen voor voedselzekerheid mogelijk buiten beeld.
Bredere blik nodig
Wageningen UR kan deze thema’s de broodnodige aandacht geven door het frame uit te breiden met de vraag: Hoe komt het dat we voldoende voedsel produceren, maar niet iedereen genoeg te eten heeft? Het stellen van deze vraag biedt bovendien kansen voor samenwerking tussen verschillende vakgebieden en meer diversiteit in onderzoeksmethodes. Met zo’n bredere blik én bredere aanpak kan Wageningen UR een nog waardevollere bijdrage leveren aan het bereiken van meer voedselzekerheid.
Lara Sibbing is adviseur voedselstrategie bij de gemeente Ede. Ze is afgestudeerd in duurzaam voedsel en landbouw met een specialisatie in sociologie en voedselbeleid
