Het jochie was gitzwart, niet van zichzelf, wel van smerigheid. Aziz is acht jaar en komt uit Syrië, waar al bijna zijn hele leven een wrede oorlog woedt. Samen met zijn vader legde hij de reis af, meestentijds te voet, op weg naar een nieuwe toekomst in Europa. Maar bij de grens tussen Hongarije en Servië werd zijn vader gearresteerd. Aziz ontsnapte aan de grenswachten en huist sindsdien in een verlaten pakhuis in het centrum van het Servische Belgrado met honderden andere mannen uit zijn land. De viezigheid is onbeschrijflijk, net als de geur van verrotting en menselijk verval die in het complex hangt. Als ik hem spreek valt de avond. Het is bitter koud in Belgrado, de thermometer zakt diep onder nul. Ook vannacht zal hij in een onverwarmd onderkomen slapen, zonder elektriciteit, water of voedsel. Aziz is een van de duizenden kinderen die alleen zijn komen te staan tijdens hun vlucht voor oorlog, geweld, armoede en onderdrukking.
Het gaat razendsnel, de teloorgang van onze basisprincipes.
Het gaat razendsnel, de teloorgang van onze basisprincipes. Het humanitair oorlogsrecht, de rechten van de mens, het Vluchtelingen- en het Kinderrechtenverdrag, en dan vergeet ik er vast nog een paar: ze worden allemaal met voeten getreden. Dit weekend veroorzaakte president Trump chaos in de VS door de deuren voor drie maanden volledig te sluiten voor mensen geboren in zeven moslimlanden. Dat druist regelrecht in tegen de Geneefse conventies. Ziekenhuizen worden gebombardeerd, terwijl we toch echt regels hebben over wat je wel en wat je niet naar de verdoemenis mag bombarderen in een oorlog. Burgers, gewone mannen en vrouwen die wanhopig proberen zichzelf en hun gezin in veiligheid te brengen, lopen het risico te worden neergeschoten, in weerwil van alle internationale afspraken daarover. Alleenreizende kinderen vallen in handen van mensenhandelaren, want hen beschermen zoals we hebben afgesproken, doen we niet. En ook Europese landen zetten prikkeldraad en honden in om vluchtelingen te beletten de grens over te steken, hoe hard en plechtig we na de Tweede Wereldoorlog ook beloofden dat we elkaar zouden helpen als we op de vlucht moeten voor oorlog en geweld.
Een voor een vallen de bastions van solidariteit, medemenselijkheid en het recht ten prooi aan hel en verdoemenis predikende populisten.
Een voor een vallen de bastions van solidariteit, medemenselijkheid en het recht ten prooi aan hel en verdoemenis predikende populisten. Ook Europa wankelt. De Turkije-deal zorgde ervoor dat 98% minder vreemdelingen de Egeïsche zee overstaken. De creatieve bedenkers van het akkoord roffelen zichzelf trots op de borst[KS1] , om vervolgens een soortgelijke deal na te streven met landen als Nigeria, Mali en Ethiopië. ‘Nog voor de zomer moet de stroom vluchtelingen naar Italië ingedamd worden’, citeert de Volkskrant deze week tijdelijk EU-voorzitter Muscat, ‘anders komen de kernwaarden van de EU ernstig in gevaar’. In naam van de nationale veiligheid bouwen we echte en virtuele muren, in Turkije, Hongarije, Macedonië en nu dus ook rond Libië. In 1989 juichten we toen de Berlijnse muur werd afgebroken, in 2017 juichen we weer, bij de bouw van nieuwe muren, tegen mensen.
Met de hermetische afsluiting van Europa kunnen Syriërs de allesverwoestende oorlog in hun land niet meer ontvluchten, en wordt het vele anderen uit de talloze crisisgebieden die de wereld kent onmogelijk gemaakt om te ontsnappen aan bruut geweld, honger en onderdrukking. Ook vanavond moet Aziz zichzelf zien te warmen aan een stinkend op olie gestookt vuur in Belgrado.
De Europese Commissie is volledig terecht bang dat Europa fundamenteel van karakter dreigt te veranderen door de vluchtelingencrisis, maar anders dan Muscat bedoelt. Basiswaarden als solidariteit en medemenselijkheid, die we ooit trots verankerden in verdragen en wetten, ruimen veld voor nationaal eigenbelang. De gevolgen daarvan moeten ieder van ons enorme angst inboezemen.
Tineke Ceelen is directeur van Stichting Vluchteling
