De Congolese activist Luc Nkulula
Achtergrond

Jongeren in Congo strijden voor een betere toekomst

Begin juni spreek ik de hoopvolle Congolese activist Luc Nkulula op Facebook. Nog geen week later, op 10 juni 2018, hoor ik dat hij is omgekomen bij een woningbrand. De verdachte omstandigheden doen sommigen vermoeden dat er kwaad opzet in het spel was.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Na mijn studies internationale politiek besloot ik om mij professioneel toe te leggen op mijn geboorteland Congo: een land met veel potentieel, maar waar de bevolking in een systematisch onrechtvaardige situatie (over)leeft. Het is mijn missie geworden om die tegenstelling aan te kaarten en te bestrijden.

Ik geloof in de positieve kracht van een nieuwe generatie goed opgeleide jongeren in Congo. Zij worden steeds meer politiek bewust en beseffen dat er zonder hun eigen inbreng niks zal veranderen. Hun engagement is broodnodig om van Congo een betere plek te maken.

Het land bevindt zich in een politieke impasse. Volgens de grondwet moest president Joseph Kabila eind 2016 de macht overdragen. Maar hij stelde de verkiezingen uit omdat hij geen derde ambtstermijn mag ambiëren. Oppositie, middenveld en de internationale gemeenschap verhogen de druk op het regime om op 23 december 2018 eerlijke verkiezingen te organiseren. Toch is Kabila van plan om zoals andere presidenten in de regio met repressie aan de macht te blijven. Maar hoe lang nog?

Strijd voor verandering

Als beleidsmedewerker Centraal-Afrika bij de Vlaamse organisatie Broederlijk Delen en Pax Christi Vlaanderen reis ik jaarlijks naar Congo. Ik ontmoet er veel jonge activisten van mijn generatie. We delen de overtuiging dat samenwerken cruciaal is voor de toekomst van Congo. Een bijzondere gesprekspartner is Luc Nkulula, jurist en een van de sterke figuren bij de organisatie Lucha (LUtte pour le CHAngement). Lucha strijdt voor toegang tot basisvoorzieningen zoals drinkbaar water. Ze kaart ook thema’s aan zoals veiligheid en eerlijke verkiezingen.

In een land dat al veel NGO’s, politieke partijen en rebellengroepen telt, kiezen de jongeren van Lucha voor een informele burgerbeweging, die sinds 2012 uitgroeide tot de bekendste jongerenorganisatie in Congo. Lucha brengt een frisse wind in het Congolese middenveld. Hun filosofie is gebaseerd op het geweldloos verzet van Martin Luther King en Gandhi. Dat is geen toeval, maar een bewuste keuze tegen het gewapend geweld dat al 25 jaar floreert in Oost-Congo. Ook de onafhankelijkheidsstrijder Patrice Lumumba is een grote inspiratiebron.

Het regime heeft vaker duidelijk gemaakt dat ze kritische en geëngageerde activisten liever kwijt is dan rijk

Dodelijke vlammen

In maart 2018 ontmoet ik Luc opnieuw in Goma, de hoofdstad van de provincie Noord-Kivu. Hij vertelt op een zachte maar vastberaden manier over zijn missie om Congolese jongeren te vormen en mobiliseren. Hij gelooft dat jongeren via sterke en gedisciplineerde acties meer inspraak kunnen eisen en zo op termijn betere leiders en een rechtvaardiger beleid krijgen. Bij het afscheid weet ik dat ik hem bij mijn volgende reis weer zal opzoeken.

Begin juni spreekt Luc mij aan op Facebook. Hij is blij dat ik eindelijk de bekende Congolese dokter en mensenrechtenactivist Denis Mukwege heb ontmoet. Hij vertelt enthousiast over de toekomst. Hij klinkt strijdvaardig en hoopvol. Op het einde vertrouw ik hem toe dat ik de droom koester om een tijdje in Goma te wonen, Swahili te leren en samen met hem acties te organiseren. “Blijf dit dromen, mooie dromen moet je realiseren. Je bent welkom,” is zijn antwoord.

Nog geen week later, op 10 juni 2018, verneem ik dat Luc is omgekomen bij een woningbrand. Zijn huis brandde helemaal uit. De verdachte omstandigheden doen sommigen vermoeden dat er kwaad opzet in het spel was. De veelbelovende activist van 32 jaar overleefde samen met zijn kameraden arrestaties, gevangenschap en brute repressie, om uiteindelijk zijn leven te geven in een eenzaam gevecht tegen de vlammen.

Ik geloof niet in een grondig onafhankelijk onderzoek. Congo is geen rechtsstaat. Bovendien heeft het regime vaker duidelijk gemaakt dat ze kritische en geëngageerde activisten liever kwijt is dan rijk.

Europa

Luc was een integere, intelligente en moedige man. Hij liet een sterke indruk na, maar is geen uitzondering. Hij staat symbool voor jongeren die van Congo blijven houden, ondanks hun moeilijke leefomstandigheden. Deze jongeren willen ook reizen, maar ze beschouwen Europa niet (meer) als het paradijs.

Zij zien hoe Europa liever naar andere crises kijkt. Hoe Europa met weinig daadkracht handelt wanneer mensenrechten op grote schaal geschonden worden. Of hoe Europa blijft proberen om nog enige impact te hebben in Congo, maar steeds meer moet concurreren met nieuwe economische en militaire spelers, zoals China en Rusland.

Congo heeft alles om wereldwijd het consumptiegedrag te plezieren. Maar wanneer mogen Congolezen er zelf iets aan verdienen?

Verzet tegen pessimisme

Berichtgeving over Congo gaat over honger, ebola, verkrachtingen. Er vielen al meer dan honderd doden bij de protesten voor het vertrek van president Joseph Kabila. Miljoenen mensen zijn gestorven of op de vlucht in conflictgebieden. Toch weiger ik mee te gaan in dat ‘Congo-pessimisme’. Omdat ik het voorrecht heb dat Congolese jongeren zoals Luc mijn pad kruisen.

Zij verzetten zich tegen dat pessimisme. Zij verzetten zich tegen het beeld dat Congolezen eeuwige slachtoffers van hun corrupte leiders zijn. Zij verzetten zich tegen het internationale kapitalisme dat sinds de Belgische koning Leopold II hun natuurlijke rijkdommen plundert zonder om te kijken naar het lot van miljoenen Congolezen. Diamant voor juwelen. Coltan voor smartphones. Kobalt voor elektrische wagens. Congo heeft alles om wereldwijd het consumptiegedrag te plezieren. Maar wanneer mogen Congolezen er zelf iets aan verdienen?

Kleine helden

(Sociale) media gaven de strijd van Lucha internationale bekendheid. De verhalen van Luc, Rebecca, Micheline, Fred, etcetera, zijn belangrijk omdat ze het narratief over Congo aanpassen. Deze kleine helden doorbreken de cirkel van pessimisme. Hun engagement voor Congo brengt hoop.

Zij tonen ons dat Congo nog steeds zonen en dochters heeft die in waardigheid blijven strijden voor een betere toekomst. Die generatie van Congo-believers heeft grote dromen. Hun strijd is voor mij een motivatie om het geloof in de kracht van Congo én de Congolezen niet los te laten.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons