Achtergrond

Hulpeloos en uitzichtloos of vol goede moed?

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Welke maatschappelijke organisatie zet een genuanceerd beeld neer over ontwikkelingssamenwerking en wie vervalt in stereotyperende beelden? Dat maakt netwerk IDleaks maandag bekend tijdens de IDleaks Awards. OneWorld deed alvast een rondgang langs de genomineerden.

“Zelfs als je de beelden met de bolle hongerbuikjes en de welbekende vlieg in het oog niet meetelt, zetten veel campagnes van ontwikkelingsorganisaties nog steeds het beeld neer van "de zielige Afrikaan": hulpeloos en uitzichtloos.” Dat schreef IDleaks-voorzitter Siri Lijfering onlangs op OneWorld. Volgens haar houden maatschappelijke organisaties nog te vaak ontwikkelingslanden uit beeld, presenteren ze ontwikkelingssamenwerking als goedkope en simpele oplossing of zetten ze de westerse ontwikkelingswerker neer als blanke redder.

Veel campagnes van ontwikkelingsorganisaties zetten nog steeds het beeld neer van "de zielige Afrikaan": hulpeloos en uitzichtloos

Lijfering moedigt de beeldvormingsdiscussie binnen het maatschappelijk middenveld aan, maar ziet nog niet genoeg vooruitgang. Het is volgens haar verleidelijk voor organisaties om beeld te gebruiken dat een emotioneel apèl op de kijker doet. “Dat werkt op de korte termijn voor organisaties’ fondsenwerving – zonder drama geen donatie –  maar is schadelijk op de lange termijn. Het geeft een vertekend beeld en werkt groeiend cynisme wat betreft ontwikkelingssamenwerking in Nederland in de hand.”  aldus de voorzitter. Volgens IDleaks zijn stereotypes hardnekkig en veranderen ontwikkelingsorganisaties hun beeld niet zonder een duidelijke stem van het publiek. Maandagavond organiseert de groep de IDleaks Awards, waarbij een publieks- en vakjury prijs worden uitgereikt voor de meest genuanceerde campagne van een maatschappelijke organisatie, de 'Hoogvlieger', en voor de meest stereotyperende campagne, de 'Vlieg in het Oog'.

“Een soort erkenning”
De zes genomineerden voor de Hoogvlieger Award zijn SNV, Milieudefensie, Schone Kleren Campagne, Action Aid, Amref en Women Win. “Het voelt als een soort erkenning dat we voor deze award zijn genomineerd,” vertelt Elsa Scholte, hoofd communicatie bij SNV. “We zijn bewust bezig geweest met het maken van een filmpje waarin we een genuanceerd beeld neerzetten. Dat was een uitdaging, omdat het een korte video is. Details moet je dus achterwege laten.”

De awards zijn een geweldig initiatief om de rol van communicatie te benadrukken

Arjan de Boer, persvoorlichter en regisseur van het campagnefilmpje van de Milieudefensie, is ook trots op hun nominatie voor De Hoogvlieger. In de film ontdekt actrice Bo hoe haar smartphone in elkaar gezet wordt en hoe slecht dat is voor het milieu. “We hebben geprobeerd een onderwerp dat ver weg lijkt, dichtbij te brengen. Dat is goed gelukt, vind ik. We hebben bewust niet gekozen voor een bekende Nederlander, want die willen zichzelf vaak profileren in zo’n filmpje.”

De Boer vindt de 'Vlieg in het Oog' een mindere prijs. “Context speelt een grote rol in campagnefilmpjes van maatschappelijke organisaties. Sommige films missen inderdaad context, maar verdienen hiervoor niet de award voor de slechtste film. Deze organisaties kunnen we onze hulp aanbieden, misschien gaat dan ook bij hen het roer om.”

Discussie belangrijk
De film van Edukans Schoenmaatjes over Afrikaanse kinderen die een schoenendoos krijgen is genomineerd voor de 'Vlieg in het Oog Award'. Carlijne Brouwer, hoofd communicatie bij Edukans, is teleurgesteld, maar begrijpt de nominatie. “Het filmpje mist context, het vertelt niet het volledige verhaal. De explosie van blijdschap van de kinderen aan het eind van de film is wel heel puur. Dat inspireert, dus daar staan we nog steeds achter.”

Belangrijk onderdeel van de awardshow is de discussie over hoe organisaties hun campagnefilms kunnen verbeteren. “Ik kijk ernaar uit om met elkaar te praten over hoe we het best kunnen communiceren over ontwikkelingslanden. Het is belangrijk scherp te blijven en van elkaar kunnen we leren,” aldus Brouwer.

Onze film is terecht genomineerd voor de Vlieg in het Oog Award, de video is nu ook bij ons een doorn in het oog

Tesora Veliscek, manager programmaontwikkeling bij Women Win, sluit zich daarbij aan. Hun film over meisjes die beginnen met sporten is genomineerd voor de 'Hoogvlieger'. “De Awards zijn een geweldig initiatief om de rol van communicatie te benadrukken en op deze manier organisaties verder te brengen. Hoe meer we ons werk in de internationale ontwikkeling samen kunnen brengen, hoe meer kansen er worden gecreëerd.”

Appels en peren
Ook Dorcas, waarvan het filmpje is genomineerd voor de 'Vlieg in het Oog', vindt de show een goed initiatief. “We willen blijven leren. Om ook te blijven groeien in de beeldvorming, kijken we uit naar het commentaar van IDleaks. Door deze awards worden we scherp gehouden op het gebied van beeldvorming,” licht Abel Korevaar, hoofd communicatie bij Dorcas, toe. “Ons filmpje uit 2013 is terecht genomineerd. Destijds hebben wij zelf ook geoordeeld dat deze manier van filmen ons een doorn in het oog is. In 2014 hebben wij een nieuw filmbeleid opgesteld. Sindsdien zijn we een trotser op onze video’s, juist vanwege de betere beeldvorming.”

Jos de Voogd, persvoorlichter bij Cordaid waarvan de film is genomineerd voor de 'Vlieg in het Oog Award', vindt echter dat er tijdens de IDleaks Awards “appels met peren worden vergeleken”. Hij benadrukt dat campagnefilmpjes zijn bedoeld om fondsen te werven en dat daar aan voorbij wordt gegaan. “Waarom investeren in een fondsenwervende video als het niets oplevert?”

Zelf aan ‘t woord
Schone Kleren Campagne en Action Aid hebben met hun campagnefilms geprobeerd de realiteit over te brengen. Beiden zijn genomineerd voor de 'Hoogvlieger Award'. “We zijn deze weg pas net ingeslagen,” vertelt Niki Janssen, coördinator van de Schone Kleren Campagne. “We zetten de mensen waarover de film gaat bewust niet neer als slachtoffers, maar laten hun zelf vertellen wat zij doen.”

Het is belangrijk dat mensen gestimuleerd worden zelf kritisch te zijn over hoe mensen in ontwikkelingslanden worden neergezet

In de film van Action Aid worden huisbezitters zonder pardon gedwongen hun huis te verlaten, omdat deze gesloopt moet worden. “Een gebeurtenis die in Nederland ondenkbaar is, maar in andere landen ‘normaal’. We hebben de situatie nagebootst, om het zo realistisch mogelijk over te brengen,” vertelt Kick van der Mark, hoofd communicatie bij Action Aid. “We zijn zorgvuldig bij het selecteren van beeld en hebben regels over hoe we fotograferen. Op die manier proberen bij te dragen aan een goede beeldvorming.”

Publieksprijs belangrijk
Jurylid en promovendus Johannes von Engelhardt is ook klaar voor de avond. Eerder deed hij onderzoek naar het verband tussen emotionele beelden en de geefbereidheid van mensen. “Het is belangrijk dat IDleaks niet alleen een juryprijs maar ook een publieksprijs behelst. Zo stimuleer je mensen om zelf kritisch te zijn over hoe mensen in ontwikkelingslanden worden neergezet.”

De winnaars worden bekend gemaakt tijdens de live show op maandagavond 29 juni om 20.00 uur in Pakhuis de Zwijger. De IDleaks awards zijn voor iedereen toegankelijk. Aanmelden kan via deze link

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons