Achtergrond

Het verband tussen gezondheid, bijen en koeien

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Veeteelt in Oeganda is heel natuurlijk, arm aan chemicaliën en antibiotica, zo verwachtte Jan van der Zee toen hij afgelopen maart afreisde naar het Afrikaanse land. Zijn verwachting heeft hij 180 graden moeten bijstellen. Het gebruik van antibiotica, ontstekingsremmers en middelen tegen teken en insecten is juist schrikbarend hoog. En de gevolgen voor mens, dier én milieu zijn groot.

Met een groep Nederlandse professionals onderzocht ik samen met Oegandese professionals het antibioticagebruik in Oeganda. In een door Dutch Farm Experience georganiseerde uitwisseling gaan agrarische professionals wereldwijd met elkaar aan de slag om oplossingen te vinden voor antibioticagebruik.

Jan van der Zee is dierenarts en dierenartsadviseur voor melkveebedrijven. Hij kent de problematiek van het gebruik en de gevolgen van antibiotica in Nederland en Duitsland goed en besloot zich daarom in te zetten voor dit project. 

Geen honing meer te vinden
Antibiotica, ontstekingsremmers, insecticiden en middelen tegen teken worden veel gebruikt in Oeganda, vooral ter bestrijding van ziekten die door teken worden overgebracht. De middelen worden vaak niet efficiënt toegepast. Ze worden gewoon in een winkel verkocht, zonder dat hiervoor een recept van de dierenarts nodig is. Ook ontbreekt het vaak aan voorlichting over gebruik en dosering. Het gevolg is dat boeren vaak veel te veel van de middelen gebruiken. Op de veehouderijen die wij bezochten werden alle koeien één tot twee keer per week volledig ingesprayed met bestrijdingsmiddelen om teken tegen te gaan. Dat heeft een nadelig effect op de wijdere omgeving. Al eerder was ons opgevallen dat er op en rond de boerderijen maar weinig insecten waren. Zelfs op de mest van de koeien zat geen vlieg. Bij navraag bij de boeren, was hen dit zelf ook opgevallen. Eén van hen begon over de bijen die vroeger goed waren vertegenwoordigd, terwijl er tegenwoordig geen honing meer was te vinden.

Wereldwijde gezondheid krijgt weinig aandacht in het Nederlandse beleid. En dat terwijl grensoverschrijdende gezondheidsproblemen, zoals antibiotica-resistentie, steeds belangrijker worden. Op Wereldgezondheidsdag presenteerde Kaleidos Research het rapport ‘Health has no borders’ en een filmpje dat in één minuut laat zien hoe onze gezondheid samenhangt met andere delen in de wereld. Op 27 mei vindt een afsluitend debat plaats 'Health & the City' in Pakhuis de Zwijger.

Risico voedselveiligheid
Een ander aspect van het gebruik van de bestrijdingsmiddelen is de voedselveiligheid. Voor de meeste afgeleverde melk is er geen kwaliteitscontrole. Ook het vlees wordt vaak niet op de aanwezigheid van resten van chemische middelen gecontroleerd. Voedingsmiddelen met residuen van stoffen zoals antibiotica, insecticiden en ontwormingsmiddelen kunnen op die manier bij de consument terecht komen en worden opgegeten en worden opgedronken.

Naar minder antibiotica gebruik
Hoe kunnen we nu, in Nederland én in Oeganda, minder antibiotica en bestrijdingsmiddelen gebruiken? Het gebruik van veel antibiotica werkt immers resistentie in de hand. In Nederland denk ik daarbij vooral aan betere huisvesting van koeien, betere en andere voeding en het toepassen van meer entingen. In Oeganda is dat heel anders. De koeien lopen het hele jaar, dag en nacht buiten rond en eten wat beschikbaar is. De reductie van antibiotica zal via een effectieve bestrijding van teken (en door teken overgebrachte ziekten) zonder bestrijdingsmiddelen moeten gaan. Dat kan op de volgende manieren:

  • Gebruik van extracten uit planten uit de omgeving om teken te weren. In India worden teken als sinds jaar en dag op deze manier effectief bestreden. 
  • Enten van koeien tegen de ziekten die door teken worden overgebracht. De entstoffen zijn niet 100% effectief, maar verminderen wel de ziekteverschijnselen.
  • Het stimuleren van de natuurlijke weerstand van de koeien, door ze bloot te stellen aan een gedoseerde en lichte tekenbesmetting. Dit kan door de weiden wisselend wel en niet te laten begrazen, zodat er minder teken overleven, maar nog wel voldoende om de eigen afweer bij koeien te stimuleren.
  • Gebruik maken van rundveerassen die van nature een hoge weerstand tegen teken en de ziekten die door teken worden overgebracht hebben. Het in Oeganda inheemse Ankole Longhorn ras, heeft deze verhoogde natuurlijke  weerstand, maar geeft minder melk. Middels fokprogramma’s zou de melkproductie van dit ras verhoogd kunnen worden. Daarnaast zou door gerichte kruisingen, gebruik gemaakt kunnen worden van deze genen om andere rassen ook meer weerstand te geven tegen teken en door teken overgebrachte ziekten.

En nu verder…
Boeren en dierenartsen uit Nederland hebben kennis uitgewisseld met boeren in Oeganda en vertegenwoordigers van boerenorganisaties en elkaar enthousiast kunnen maken voor deze denkwijze en manier van aanpak. Een 20-tal betrokkenen gaat nu aan de slag om de plannen verder uit te werken. Eén van hen, een invloedrijke en welvarende veehouder, heeft  toegezegd zijn woning voor onderwijs en voorlichting aan veehouders beschikbaar te stellen. Symbolisch was, dat de boom die de belangrijkste grondstof levert voor de productie van plantaardig bestrijdingsmiddel tegen teken, als sierboom in zijn tuin groeit. Door een slimme en gecombineerde inzet van middelen en methoden kan het mogelijk zijn zonder chemische bestrijdingsmiddelen en met een minimaal gebruik van antibiotica toch gezonde koeien te houden in Oeganda.

Dit is deel elf in de blogreeks over mondiale gezonheid. Zie voor de andere delen op www.oneworld.nl/research.

[[{“fid”:”36830″,”view_mode”:”default”,”fields”:{“format”:”default”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:””,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“style”:”height:72px; width:581px”,”class”:”file-default media-element”}}]]

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons