Achtergrond

Een half leven als kindsoldaat. En hoe dan verder?

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

VS: Minder Amerikaanse troepen tegen Kony

De Verenigde Staten willen het aantal troepen dat jaagt op LRA-leider Joseph Kony terugbrengen. Dat meldde de New York Times woensdag. Nu zijn 150 Amerikaanse militairen actief. “Een van hen vertelde me dat ze niet eens het mandaat hebben om Kony neer te schieten,” aldus Afrikajournalist Arne Doornebal. “Het zijn slechts adviseurs." Uganda, Zuid-Soedan en DR Congo werken samen in de strijd tegen het LRA en zetten daarvoor zo’n drieduizend troepen in.

 

Doornebal bezocht in 2013 het hoofdkwartier van de anti-LRA-missie in het Zuid-Sudanese Nzara. Kony heeft volgens de New York Times nog maar zo’n 100 strijders over en zou in Sudan, Zuid-Sudan of de Centraal-Afrikaanse Republiek verblijven. “Waarom het 3.000 Afrikaanse soldaten en 150 Amerikanen niet lukt om Kony te grijpen, is een van de grootste mysteries van Afrika,” meent Doornebal. “Ik heb piloten gesproken die precies wisten waar de kampen zaten en dat ook doorgaven aan de troepenmacht. Toch werden ze niet aangevallen. Er zijn blijkbaar mensen die belang hebben bij het voortbestaan van Joseph Kony.”

“Hoe begin je je leven opnieuw met al die bagage?” vraagt Ariadne Asimakopoulos zich af. “Hij is een vreemde in de maatschappij, want alles is nieuw voor hem. Van kinds af aan heeft hij in de bush geleefd, waar hij bevelen kreeg opgelegd. Maar hij weet in een civiele maatschappij niet hoe hij voor zichzelf moet zorgen, geld verdienen kan of zelfs eigen keuzes kan maken”, zegt Asimakopoulos, die Conflict Studies studeerde.

Vrede als eindpunt

“Het verhaal van kindsoldaten kennen we al, maar hoe het hen afgaat zodra ze thuiskomen is onderbelicht”, zegt Maartje Wegdam, die een filmstudie in Amerika volgde. “Nadat ze het leger in de jungle hebben overleefd, moeten ze het ‘normale’ leven zien te overleven. Maar zonder psychologische, sociale of economische hulp riskeren zij buiten de maatschappij te raken. En dat kan weer een voedingsbodem zijn voor nieuwe conflicten. Na de oorlog is de aandacht van de (internationale) gemeenschap verslapt, omdat vrede het eindpunt was. Nu wordt er alleen vooruit gekeken, naar economie. Maar er moet ook aandacht zijn voor de wonden in de samenleving”, vindt Wegdam.

Slachtoffer of dader

Wegdam: “No Place for a Rebel heeft meerdere lagen: persoonlijk, maar ook  de familie, en tenslotte het nationale niveau. Opondo’s verhaal heeft veel overeenkomsten met dat van andere voormalige kindsoldaten. Het dilemma voor de internationale gemeenschap is: is hij nu slachtoffer of dader?” Asimakopoulos: “Opondo verenigt al deze thema’s en dilemma’s in zich. Met No Place for a Rebel laten wij zonder te oordelen zien wat mensen doen. Op die manier helpt het de kijker beter te begrijpen hoe ingewikkeld zo'n conflict is, ook na oorlogstijd.”

Asimakopoulos en Wegdam vertellen openhartig over de moeilijke keuzes en ethische dilemma’s die zij tijdens het maken van No Place for A Rebel tegenkwamen. “Dat zijn er heleboel”, zegt Wegdam. “Het begint al met de vraag hoe je een relatie opbouwt met Opondo. Je vraagt je af: ‘Wat zal hij ons allemaal vertellen?’ Want hij beschouwt zichzelf als slachtoffer, maar wij willen laten zien dat hij ook die daderkant in zich draagt. Dat is dus een spanningsveld: het grijze gebied tussen slachtoffer- en daderschap. Hoe portretteer je iemand op een manier die recht doet aan zijn hele beeld?”, legt Wegdam uit.

Lusteloos en gedesillusioneerd 

“Hoeveel recht heb je als buitenstaander om dit verhaal te maken en iemand het hemd van het lijf te vragen?”, vraagt Asimakopoulos zich af. “Toen wij hem vier jaar geleden ontmoetten, kwam hij net na zestien jaar terug uit de bush. Dat moest het begin van de film zijn, maar hij was zo kwetsbaar en had zoveel pijn. Ik stelde hem allerlei persoonlijke verhalen, zoals ‘Waarom kun je niet bij je familie terecht?’ Terwijl hij lusteloos en gedesillusioneerd in een stoel zat. Toen heb ik me wel afgevraagd: wat ben ik aan het doen? Dan hield ik me vast aan ons doel: aandacht vragen voor dit onderbelichte probleem.”

Wegdam vult aan: “Er is wederzijdse vertrouwen nodig om een film als deze te maken, maar het is moeilijk om een band met iemand op te bouwen wanneer je niet dezelfde taal spreekt. Onze tolk Victor en hij hadden meteen een klik, daar hebben we geluk mee gehad. Wij hebben flink geïnvesteerd en spraken hem vier jaar lang. Er ontstond een band en dat zie je terug in de film. Alleen weet ik niet zeker of hij altijd de waarheid vertelt. Ik geloof wel dat hij zíjn waarheid vertelt.”

“Maar wij waren ook niet op zoek naar de waarheid of een bekentenis”, zegt Asimakopoulos. “Bijvoorbeeld, hij wordt er door zijn familie van verdacht aanvallen te hebben uitgevoerd op zijn eigen dorp. Hij zegt dat hij dit niet heeft gedaan, dus wij weten het niet. In de film hebben we de waarheid in het midden gelaten. We willen zijn leven niet in gevaar brengen. Daarom hebben we bepaalde fragmenten eruit gelaten over dingen die hij in het verleden heeft gedaan. Het doel is om te laten zien hoe hij functioneert en hoe complex de situatie is”, besluit Asimakopoulos.

No Place for a Rebel draait vier keer op Movies that Matter.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons